O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti texnik ijodkorlik va dizayn fanidan ma’ruzalar matni bilim soxasi: 100000-Ta’lim Ta’lim soxasi: 140000-O’qituvchilar tayyorlash va

qayta ishlash, o`zatish uchun xizmat qiladi.

2-gurux

3-gurux

4-gurux

5-gurux

Barcha mashinalarni shartli ravishda 5 ta guruxga ajratish mumkin.

1. Ishchi mashinalar mehnat predmeti xolatini, joyini, xususiyatini yoki shaklini

o`zgartirishi uchun xizmat qiladi. Ishchi mashinalarga texnologik mashinalarni

yoki mashina qurol: asloxatlarni (metal kesish dastgoxlari, tikuv va yig`uv

dastgoxlari, presslar, nasoslar, avtomobillar, traktorlar , samolyotlar va

boshqalar)ni ko`rsatish mumkin.

---

46

2. Mashina - dvigatellar biror bir energiyasini mexanik ishga aylantirish uchun

xizmat qiladi. Unga ichki yonuv dvigatellari, gaz va gidrotrubinalar,

elektrodvigatellar va boshqalar kiradi.

3. Mashina - almashtiruvchi mexanika ishchi energiyaning biror bir turiga

almashtirish uchun xizmat qiladi. Bunga misol: dinamomashinalar, o`zgaruvchi

yoki o`zgarmas tok generatorlari, xolodil’niklar va boshqalarni ko`rsatish

mumkin.

4. Nazorat boshqaruv mashinalari ishlab chiqarish jarayonini boshqarish va ishlab

chiqishni avtomatlashtirish uchun ishlatiladi. Ular texometrlar, elektromashina

kuchaytirgichlar, selsinlar, datchiklari.

5. Axborot (kibernetika) mashinalari axborotlarni yig`ish, saklash, qayta ishlash,

o`zatish uchun xizmat qiladi.

Rangli va qora metal kesish dastgoxlarida ishlov beriladi. O`quv jarayoni

sharoitida eng ko`p tarkalgan dastgoxlar tokarlik, parmalash va frezalash

dastgohlaridir. Qidiruv - konstruktor faoliyatida maxsulotni tajribaviy namunasini

texnologik imkoniyatlarni kengaytirish takomillashtirish bo`yicha bir qator

muammolarni echishga to`g`ri keladi. Ular u yoki bu dastgoxni texnikaviy

imkoniyatiga mos kelib xomaki detalni ishonchli maxkamlashni ta`minlaydi,

tayyor detalni tez almashtirishga imkon beradi, ishlov berishga sarflanadigan

vaqtni kamaytiradi. O`quv ustaxonalarida tokarlik vint qirqish dastgoxidan juda

keng foydalaniladi. Uning texnologik imkoniyatlarini, oshirish uchun kompleksida

bir qancha foydalana qurilmalar bo`ladi.

20