O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi namangan davlat universiteti «Geografiya» kaferdrasi

20-MAVZU:IQTISODIY-IJTIMOIY GEOGRAFIYA
 VA EKOLOGIYA 
Reja: 
1.
Ekologik muammolar. Insonning atrof muhitga ta’siri va tabiatni 
muhofaza qilishning zarurligi.
2.
Ekologik barqaror rivojlanish kontseptsiyasi.
3.
Barqaror rivojlanishning ekologik-iqtisodiy jihatlari 
4.
Barqaror rivojlanishning ekologik-ijtimoiy jihatlari
5.
O’zbekiston Respublikasining barkaror rivojlanish bo’yicha 
milliy xarakatlar, ustuvorlar va mo’ljallar
Tayach so’zlar:
Ijtimoiy ekologiya, Inson ekologiyasi, ekologik fojea, 
antropoekologik sistemalar, Barqaror rivojlanish, Rim klubi
Insoniyatning tabiatga ta’siri XX asrning 50 yillariga kelib yanada kuchaydi. 
Bu esa o’z navbatida ekologik muammoni vujudga keltirdi.
Ekologik muammo
deganda-
insonning tabiatga ko’rsatayotgan ta’siri bila
n 
bog’liq holda tabiatning insonga aks ta’siri, ya’ni uning iqtisodiyotda xo’jalik 
ahamiyatiga molik bo’lgan jarayonlar, tabiiy hodisalar bilan bog’liq (stihiyali 
talofotlar, iqlimning o’zgarishi, hayvonlarning yalpi ko’chib ketishi) va boshqa 
xodisalar tushuniladi. Ekologik muammolarni 3 guruxga ajratish mumkin. 
1. Umumbashariy (global). 2. Mintaqaviy (regional). 3. Mahalliy (lokal). 
Dunyo bo’yicha kuzatiladigan tabiiy va antropogen xodisalar 
umumbashariy ekologik muammo
deyiladi. 
Masalan: 
«Atmosferaning dimiqish»
xodisasi ya’ni SO
2 
miqdori ortib 
borishi yer yuzasining isishiga sababchi bo’lmoqda. «Ozon qatlamining 
siyraklashishi» atmosferadagi ozonning eng muhim xususiyati uning doimo hosil 
bo’lib va parchalanib turishidir. Ozon quyosh nurlari ta’sirida
kislorod, azot 
oksidi va boshqa gazlar ishtirokida hosil bo’ladi. Ozon kuchli ulь
trabinafsha 

---

nurlarini yutib qolib yer yuzidagi tirik organizmlarni ximoya qiladi. Ul
ь
trabinafsha 
nurlar miqdorining ortishi tirik organizmlarga salbiy ta’sir qiladi.