О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi navoiy davlat konchilik instituti

Parametrik modellash. Parametrik modellash shaklni konstruktor tomonidan gemetrik chegaralar va ba'zi o‘lcham parametrlarini berish bilan aniqlashdir. Geometrik chegaralar geometrik elementlarning munosabatini ifodalaydi. Chegaralar ikkita qirraning parallelligi, ikkita qavurg‘alarning komplanarligi, egri chiziqli qavurg‘aning qo‘shni to‘g‘ri chiziqqa urinmaligi va h.k. O‘lcham ma'lumotlariga shaklning nafaqat berilgan o‘lchamlari, balki o‘chamlar orasidagi munosabatlar ham kirishi mumkin. Munosabatlar konstruktor tomonidan matematik tenglamalar ko‘rinishida yoziladi. Shunday qilib parametrik modellash geometrik chegaralarni ifodalovchi va berilgan o‘lchamlar va ular orasidagi munosabatlarni ifodalovchi tenglamalarni yechish yo‘li bilan shaklni qurishdir. Parametrik modellashda shaklni qurish quyidagi ketma ketlikda amalga oshiriladi:

1. 
   Yasssi figuraning qupol eskizi quriladi.
   
2. 
   Interaktiv rejimda geometrik chegaralar va o‘lchamlarga talablar kiritiladi.
   
3. 
   Cheklashlar va o‘lchamlarga bo‘lgan talablarga javob beradigan yassi figuralar quriladi.
   
4. 
   2 va 3 qadam chegaralar yoki o‘lchamlarni o‘zgartirish bilan kerakli model olinmaguncha takrorlanadi (22-rasm).
   
5. 
   Yassi figurani zametanie yoki aylantirish bilan hajmiy jism yaratiladi. Qalinlik va burilish burchagi ham o‘lcham parametrlari bo‘lishi mumkin, bu esa yaratilgan uch o‘lchamli shakllarni zarurati bo‘lganda o‘zgartish imkonini beradi.
   

9.14 rasm. Chegaralar orqali shaklni o‘zgartirish

Shunga e'tibor berish kerakki, parametrik modellashda shakl bevosita geometrik chegaralar va o‘lcham munosabatlaridan foydalanish orqali o‘zgartiriladi. Shuning uchun konstruktor detallar haqida uylamasdan funksional aspektlarini inobatga olgan holda har xil alternativ loyihalarni ishlab chiqishi mumkin.

Parametrik modellashning turlari geometrik cheklashlarni ifodalovchi tenglamalarni yechish usullari bo‘yicha farqlanishi mumkin. Bir turdagi tizimlar tenglamalarni ketma-ket yechadi, ikkinchi turdagi boshqa tizimlar bir vaqtda yechadi. Birinchi holatda jism shakli cheklashlarni kiritish tartibidan bog‘liq. Ikkinchi holatda xuddi shunday shakl cheklashlarini kiritish ketma-ketligidan bog‘liq bo‘lmagan holatda olinadi, biroq ularning konfliktli holatlarida muammolar to‘g‘ilishi mumkin.