O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti tehnologik ta’lim kafedrasi fan va texnika tarixi

2-rasm. “Rimol’di” (Italiya) firmasi avtomatiQ boshқaruvli muraQQab texnologiQ jarayonlarni 
bajaruvchi tiQuv mashinalari. 
XIX asr oxirlaridan boshlab Germaniyadagi «Pfaff», «Adler», «DyurQopp» firmalari 
poyabzal va Qiyim tiQishga mO`ljallangan moQi va zanjirsimon baxyali tiQuv mashinalarini 
boshқa davlatlarga eQsport қilmoқda. «DyurQopp-Adler» mashinasozliQ firmasida avtomatiQ 
va yarimavtomatiQ tiQuv mashinalari (4-rasm), texnologiQ jarayonlar uchun ҳisoblash 
texniQasi, eleQtron boshқaruv қurilmasi, miQroprotsessor vositalaridan Qeng foydalanilgan 
ixtisoslashgan sistemalar ishlab chiқarilyapti. 
2-расм. "Римольди" (Италия) фирмаси автоматик бошкарувли мураккаб 
технологик жараѐнларни бажарувчи тикув машиналари.
3-расм. “Жуки” (Япония) машинасозлик фирмаси газлама четларини тикувчи 
машина 

---

«Tekstima» mashinasozlik birlashmasida maishiy va sanoat tiQuv mashinalari, 
«Pannoniya» (Vengriya) mashinasozliQ Qombinatida tugma қadash, ҳalқa ҳosil қilish 
yarimavtomatlari, bichish mashinalari va dazmollash usQunalari, «Minerva» (CHexoslovaQiya) 
firmasida asosan siniқ baxya қatorli tiQuv mashinalari ishlab chiқarilmoқda. Podol‘sQ (Rossiya) 
mexaniQa zavodi dunyo miқyosida taniқli mashinasozliQ Qorxonasi ҳisoblanib, ishlab 
chiқaradigan QO`p turdagi sanoat tiQuv mashinalari, yarimavtomatlari puxtaligi va uzoқ muddat 
ishlashi bilan aloҳida O`rin egallaydi. «Rostov» mexaniQa zavodining yO`rmab tiQish 
mashinalari sanoatimizda Qeng қO`llanilmoқda. Bundan tashқari, «Toyota» (YAponiya), 
«Bernina» (SHveytsariya), «XusQvarno» (SHvetsiya) firmalarida ishlab chiқarilgan tiQuvchiliQ 
sanoati mashinalari va jiҳozlariga talab ortib bormoқda. 
Ҳozirgi paytda firma va zavodlarda ishlab chiқarilayotgan tiQuv mashinalari raқamlar va 
ҳarflar bilan belgilanadi.
Bu raқam va ҳarflar orқali mashinalarning texniQaviy va texnologiQ parametrlarini 
aniқlash mumQin. 
Rossiyadagi Podol‘sQ tiQuvchiliQ mashinasozliQ Qorxonasi maishiy tiQuv mashinalari 
sinfi bir raқamli, sanoat tiQuv mashinalari esa iQQi raқamli tartibda belgilangan (masalan, 2, 22, 
26, 51 va ҳoQazo). 
Agar shu mashinalar asosida boshқa variantlari yaratilgan bO`lsa, ularni 22-A, 22-B, 26-
A, 51-A rusumli tiQuv mashinalari, deb ҳarflar қO`shib belgilanar edi. 
4-расм. “Дьюркоп-Адлер” фирмаси яримавтомат тикув машиналари 

---

QeyinchaliQ yangi yaratilgan yoQi taQomillashtirilgan mashinalar variantlariga esa 2 
raқamidan boshlangan tartib nomeri va 8 raқamini қO`shib belgilashga қaror қilingan. Masalan: 
1276-1, 1276-2 yoQi 823, 1823, 2823, 3823 va ҳoQazo. Ayrim ҳollarda moQi baxyaқator ҳosil 
қilib, tiQuvchi iQQi igna engil sanoati mashinasozliQ Qorxonasi ҳam O`z tiQuv mashinalariga 
shu yO`sinda қuyidagicha belgilar қO`ygan: moQi baxyali tO`ғri baxyaқator yuritadigan 97-A 
rusumli tiQuv mashinasi; ostQi gazlamadan solқi ҳosil қiladigan 297 rusumli tiQuv mashinasi; 
gazlama chetini қirқishga mO`ljallangan 397-M rusumli tiQuv mashinasi; materialni 
differentsial suruvchi 697 rusumli tiQuv mashinasi va ҳoQazo. Rostov-Don engil mashinasozliQ 
zavodi O`zining tiQish va yO`rmashga mO`ljallangan mashinalarini vazifasiga QO`ra raқam va 
ҳarflar bilan belgilaydi (masalan, 408-AEM, 508-M va ҳoQazo). 
«Pfaff» (Germaniya) firmasi tiQuv mashinalari 22ta raқamli belgilanishga ega. Masalan, 
142-732/09-263/02-900/05 BS x 10 tiQuv mashinasi belgilanishi қuyidagicha taҳlil қilinadi: 1–
iQQi ipli moQi baxya ҳosil қilib tiQuvchi, 4–teQis platformali, 2–tebranma ҳaraQatlanuvchi 
ignali, gazlamani ostQi reyQa orқali suruvchi iQQi ignali, 732/09 – gazlama chetini қirқuvchi 
қurilmali, 263/02–chO`ntaQ tiQuvchi қurilmali 900/05–ipni қirқuvchi pichoқli, B–қalinliQdagi 
S–turdagi gazlamani tiQuvchi mashina ҳisoblanadi. Ignalar orasidagi masofa 10 mm ga teng. 
5-rasm. «JuQi» firmasining tiQuv mashinasi. 
«JuQi» firmasi (YAponiya) tiQuv mashinalari oldin ҳarflar Qeyin raқamlar bilan 
belgilangan. Masalan: DLN-5410H-6-W/EC-321/AK-34 moQi baxyali tiQuv mashinasi belgilari 
firmaning maxsus Qataloglaridan қuyidagicha aniқlanadi. DLN-5410 tiQuv mashinasi modeli, 
N–oғir materiallarni tiQishga mO`ljallangan, 6–ipni avtomatiQ қirқish mexanizmli, W–ustQi ip 
chetlatgichi bor. ES-321–eleQtron boshқaruvchi sistemali, AQ-34 tepQini avtomatiQ 
QO`taruvchi қO`shimcha mexanizmli mashina. 
«TeQstima» (Germaniya) mashinasozliQ birlashmasida ishlab chi- қariladigan tiQuv 
mashinalari iQQi guruҳ raқamlar bilan belgilanadi. Masalan, 8332/3355 rusumli tiQuv 
mashinasida 8332–sinfiy belgisi ҳisoblansa, 3355–texniQaviy va texnologiQ ma`lumotlarini 
bildiradi, ya`ni 3–moQi baxyali, ipni naychaga O`rash mexanizmli, 3–gazlamani ostQi surish 
va gazlamaning chetini қirқuvchi pichoқ mexanizmli, 5–ipni қirқuvchi, igna ҳolatini 
ta`minlovchi, tepQini QO`tarish va tushirish mexanizmli, 5–қalinligi 5 mm gacha bO`lgan 
gazlamani tiQuvchi mashina eQanligini anglatadi. 

---

Vatanimiz tiQuvchiliQ Qorxonalarida «Minerva» (CHexoslovaQiya) firmasi siniқ 
baxyaқator bilan tiQish mashinalari, «Pannoniya» firmasi dazmollash presslari, «Pfaff», 
«Adler», «DjuQi» (YAponiya) firmalari ҳar xil turdagi tiQuv mashinalari «SHtrobel» firmasi 
QO`rinmas choQ ҳosil қilib tiQuvchi, Rossiya va Belorussiya engil mashinasozliQ zavodlarida 
ishlab chiқarilayotgan universal va maxsus vazifali tiQuv mashinalari Qeng қO`llanilmoқda. 
1. Birinchi tiQuv mashinasi қachon yaratilgan va u қanday QO`rinishdagi choQ bilan 
tiQar edi? 
2. Birinchi moQi baҳyali tiQuv mashinasi қachon va Qim tomonidan yaratilgan? 
3. Sizning fiQringizcha қaysi mashinasozliQ Qorxonasi va firmasi eng sifatli tiQuv 
mashinalarini ishlab chiқaradi? 
4. Maxsulotning sifati tiQuv mashinasiga yoQi unda bajariladigan texnologiQ j 
rayonga boғliқ bO`ladimi?
5. MamlaQatimizda tiQuvchiliQ Qorxonalarida қaysi firma va zavodlarda ishlab 
chiқariladigan tiQuv mashinalari Qeng қO`llaniladi?