O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti fan: Tibbiy bilim asoslari Mavzu: Epidemiologiya asoslari,infeksion jarayon va yuqumli kasalliklar haqida tushuncha,tasnifi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI NAMANGAN DAVLAT UNIVERSITETI Fan: Tibbiy bilim asoslari Mavzu: Epidemiologiya asoslari,infeksion jarayon va yuqumli kasalliklar haqida tushuncha,tasnifi.

O’qituvchi: M. Kamoliddinov

• Reja:
• 1. Yuqumli kasalliklar haqida tushuncha.
• 2. Epidemiologiya asoslari.
• 3. Dezinfeksiya,dezinseksiya va deratizatsiya.
• 4. Yuqumli kasalliklar belgilari.
• 5. Shifokordan oldingi yordam va bemorlarni parvarish qilish.

Infeksiya va yuqumli kasalliklar

• Infeksiya so’zi lotin tilidan “infecio” so’zidan olingan bo’lib ifloslanish degan ma’noni anglatadi.
• Odam organizmiga ko’zga ko’rinmaydigan mikroorganizmlarning (bakteriyalar,viruslar,zamburug’lar,sodda jonivorlar,parazitlar,rikketsiyalar,spiroxetalar) kirishi (yuqishi) natijasida yuzaga keladigan xastaliklar yuqumli kasallik deyiladi.
• Yuqumli kasallikni yuzaga keltiruvchi mikroorganizmlarning hammasini birlashtirgan holda infeksiya deyiladi. Shu bois,yuqumli kasallining ikkinchi nomi infeksion kasallikdir.
• Infeksion jarayon – kasallik chaqiruvchi omil kirgan organizmda yuz beradigan fiziologik va patalogik o’zgarishlar yig’indisidir.

Yuqumli kasalliklarni boshqa kasalliklardan farqli belgilari

• - Yuqumli kasalliklarni tirik patogen (yuqumli) mikroorganizm qo’zg’atadi.
• - Yuqumli kasallikni tarqatuvchi manbai bo’lib,kasallikni boshqalarga tarqatishi mumkin.
• - Yuqumli kasalliklarni yuqish va tarqatish yo’llari mavjuddir.
• - Yuqumli kasalliklar muayyan davrlar bilan kechadi.
• - Bemor qaysi yuqumli kasallik bilan og’rib o’tsa,uning organizmida o’sha kasallikka qarshi immunitet hosil bo’ladi.
• - Yuqumli kasalliklar mavsumiy tarzda uchraydi.

Yuqmli kasalliklar quyidagi yo’llar bilan tarqaladi

• 1. havo tomchi yo’li(gripp,sil,bo’g’ma,qizamiq);
• 2. fekal-oral yo’li;(qorin tifi,salmonellyoz,ichburug’(dizenteriya),yuqumli gepatit “A”turi,gijja tuxumlari);
• 3.kontakt yo’l(qoqshol,saramas,kuydirgi);
• 4. transmissiv yo’l(OIV,gepatit B,C turlari);
• 6. parenteral(OIV,gepatit B,C);
• 7. yaxshi pishirilmagan hayvon mahsulotlari(brutsellyoz,exinakokk,kuydirgi)
• 8. kasallangan hasharotlar chaqqanda (terlama,bezgak,gemorrak isitmalar)
• 9. kasallangan hayvonlarni parvarishlaganda(trixofitiya,mikrosporiya,parsha)
• 10. quturgan hayvon tishlaganda (qutirish)

Infeksion kasalliklar kechishi davrlari

• 1. Yashirin (inkubatsion) davr
• 2. Boshlang’ich (prodromal) davr
• 3. Avj olish davri
• 4. Tuzalish (rekvolisensiya) davri
• 5. Sog’ayish davri

Endemiya,Epidemiya,Pandemiya

• Endemiya – qandaydir yuqumli kasallikning ma’lum bir chegaralangan hududd,ya’ni ko’cha,mahalla,qishloq,tuman,shahar aholisi orasida bir necha yillar davomida vaqti-vaqti bilan har yili,yoki har 2-3-5 yilda takrorlanib,tarqalib turishi. Masalan,qorin tifi,brutsellyoz,bezgak,gepatit va boshqa kasalliklar.

• Epidemiya. Qandaydir yuqumli kasallikning viloyat,respublikasi miqyosida bir paytning o’zida tarqalishi. Masalan,gripp,OIV va boshqa kasalliklar.
• Pandemiya. Qandaydir yuqumli kasallikning bir necha mamlakatlarda bir paytning o’zida keng miqyosda tarqalishi. Masalan,gripp,OIV,vabo va boshqa kasalliklar.

• Dezinfeksiya (dez… va infeksiya),yuqumsizlantirish – yuqumli kasalliklarni qo’zg’atuvchi mikroorganizmlar (bakteriyalar,viruslar va boshqalarni) ni yo’q qilish. Mexanik,fizik va kimyoviy
• Dezinseksiya – odam va hayvonlar uchun zararli hasharotlarni yo’q qilish.
• Deratizatsiya – zararli kemiruvchilarni yo’q qilish.