O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti

ionlashtiruvchi nurlanish manbai
— o‘zidan ionlashtiruvchi nurlanish 
chiqaruvchi yoki chiqarishga qodir bo‘lgan qurilma va (yoki) radioaktiv modda; 
Korpuskulyar nurlanish guruhi: 
•
alfa nurlanish
(alfa- zarrachalar oqimi (geliy yadrosi) ); 
•
beta nurlanish
 
(beta- zarrachalar oqimi (elektronlarning) ); 
•
 
neytron nurlanish (neytronlar oqimi). 
To‘lqinli nurlanish guruhi:
•
gamma- nurlanish (gamma-kvantlar oqimi (fotonlarning)); 
•
rentgennurlanish (ixs- nurlanish) 
Alfa nurlanish. 
Alfa nurlanish al’fa zarrachalarining boshlang‘ich tezligi 20000 km/s ga 
yaqin tezlikda tarqalayotgan al’fa nurlanish hisoblanadi. Ularning ionlashtirish

---

43
qobilyati juda yuqori, kirish qobilyati esa juda ham past ( havoda uning yurish 
tezligi 3-11sm bo‘lsa, suyuq va qattiq muhitlarda esa millimetrning yuzlab 
qismini tashkil etadi, xolos.) 
Radioaktiv alfa nurlanishdan organizmni himoyalash. 
•
Oq qog‘ozdan ular o‘ta olmaydilar. 
•
Odam ust-boshi unchalik ishonchli himoyavositasi bo‘la olmaydi. 
Alfa - nurlanishlarda o‘tish qobilyati past, ionlash qobilyati esa yuqori 
bo‘lganligi uchun ular bilan tashqi nurlanishning zarar yo‘q, ammo organizmga
kirib qolsa, unda katta havf tug‘diradi. 
Beta nurlanish 
Beta nurlanish- beta zarrachalar oqimlari bo‘lib, nurlanishi energiyasiga 
qarab, yorug‘lik tezligiga yaqin tezlikda (300000 km/s) tarqaladi. Ularning 
zaryadlari al’fa zarrachalar zaryadlaridan kichik bo‘lganligidan ularning ionlash
qobilyati o‘tish qobilyatida past. Yuqori energiyali beta-zarrachalarning havoda 
tarqalishi 20 m bo‘lsa, suv va tirik organizm to‘qimalarida tarqalish tezligi esa 3 
sm, temirda esa 1 sm gacha boradi.