O’zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muxandislik-texnologiya instituti turdali toshmirzayevich malikov

Ta’lim muammosi. 
Demografik portlash sabablari ta’lim muammosi bilan 
uzviy bog‘lik. Sо‘nggi yillarda, jahonda savodsizlar soni foiz hisobida kamaygan 
bо‘lsa, mutlak hisobda о‘sishda davom etmokda. Bunda ma’lumotsiz odamlarning 
hayoti amalda kо‘p bolalikni xurofiy akidalar bilan oklaydigan arxaik oilaviy 
an’analarga bо‘ysunadi. Pirovardda, rivojlangan va rivojlanayotgan mamlakatlar 
о‘rtasidagi tafovut bu jihatdan ham ortishda davom etmokda. Hozirgi vaktda 
ajabtovur vaziyatni kuzatish mumkin: savodxonlik mutlak rakamlarda о‘sayotgan bir 
paytda, savodsizlar, ya’ni о‘kish, yozish, oddiy arifmetik amallarni bajarishni 
bilmaydigan odamlar soni ham о‘sib bormokda (Hindiston aholisining 70 foizi, 
Pokiston aholisining 60 foizi, Afrika mamlakatlari aholisining 80 foizi savodsiz). 
Shu bilan bir qatorda aksariyat odamlarning ma’lumot darajasi yangi 
texnologiyalar va kompyuter texnikasidan keng foydalanuvchi hozirgi jamiyatda 
tо‘lakonli yashash va mehnat qilish imkonini bermasligi bilan bog‘lik 
funksional 
savodsizlik ham о‘sib bormoqda
. 
Bu muammoning boshqa bir jihati shundan iboratki, jahonning aksariyat 
davlatlarida ta’lim olish imkoniyati barchaga teng darajada ta’minlanmagan bо‘lib, 
bu ijtimoiy keskinlikning kо‘shimcha manbai hisoblanadi. Shuningdek, hozirgi 
davrda ta’lim sifatini yaxshilash, uning mazmunini ijtimoiylashtirish masalasi 
kо‘ndalang bо‘lib turmokda. Shuni alohida ta’kidlash lozimki ta’limning 
ijtimoiylashuvi о‘kuv jarayonida gumanitar fanlarning о‘kuv soatlari yoki fanlar 
sonini kо‘paytirish emas, balki tabiiyilmiy fanlar mazmunini gumanitarlashtirish, har 
kanday ilmiy kashfiyotni inson manfaatlarini himoya qilishga yо‘naltirishi lozim. 

---

228 
Shundagina inson о‘z mavjudligini saqlab qolish imkoniyatiga ega bо‘ladi. Shu 
nuktai nazardan, О‘zbekistonda 1997 yilda qabul qilingan «Kadrlar tayyorlash 
Milliy dasturida» aynan shu maksadlarni о‘zida ifodalaydi. «О‘zbekistonda har yili 
ta’lim uchun sarflanayotgan xarajatlar yalpi ichki mahsulotning 10-12 foizini tashkil 
etadi. Holbuki, jahon tajribasida bu kо‘rsatkich 3-5 foizdan oshmaydi»
11
Zero, 
insonning nafaqat bilim olishi, balki kasbiy malakalarga ega bо‘lishi ijtimoiy 
savodsizlikni bartaraf qilishning muhim omili hisoblanadi.