O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muxandislik-texnologiya instituti

 
 
5-Mavzu. Tuxum kabi mahsulotlarini ekspertizasi. 
Reja: 
1. Tuxumlarning sifat tahlili 
2. Tuxum mahsulotlarining sifat tahlili 
Tuxumlarning sifat tahlili 
 
Qishloq xo’jalik parrandalari (tovuq, o’rdak, g’oz, indyuk, bedana) tuxumi qimmatli 
ozuqaviy va parhez oziq-ovqat mahsulotlari qatoriga kiradi. 
Sotuvga faqat tovuq va bedana tuxumlari ruxsat etiladi. Suvda suzuvchi parrandalarning 
tuxumlari esa ko’p hollarda paratif (salmonella) bakteriyalari bilan zararlangan bo’lishi tufayli 
issiqlik ishlov beriladigan mahsulotlar tayyorlashdagina ishlatiladi. 
Parranda tuxumlari uch asosiy qismdan tashkil topgan: po’choq (11-14%), sariq qism 
(28-32%), oq qism (54-60%). Po’choqning asosiy tarkibiy qismini karbon va fosfor 
kislotalarining kalstiy tuzlari (96%) tashkil etadi. Organik moddalar esa kollagen holida 4-5% ni 
tashkil etadi. Tuxumning po’chog’ida mayda-mayda g’ovakchalar mavjud bo’lib, ana shu 
g’ovakchalar orqali tuxum ichkarisiga havo va mikroorganizmlar kira oladi. Tuxumning 
po’chog’i tashqi tomonidan yupqa plenka bilan qoplangan bo’ladi, uning ichki yuzasida esa 
po’choqosti plenkasi mavjud. Tuxumning poynak qismida po’choq osti va oqining plenkasi 
orasida havo bo’shlig’i bo’lib, bu bo’shliq tuxumni saqlagan sayin oqsilning qurishi hisobiga 
kattalashib boradi. Tuxumning po’stlog’i sirtidagi yupqa plenka ma’lum vaqtgacha tuxumni 
qurishdan va mikroorganizmlar kirishidan saqlaydi. Vaqt o’tishi bilan bu plenka o’z xususiyatini 
yo’qota boradi. Umuman tuxumning po’stlog’i ozuqaviy ahamiyatga ega bo’lmasa-da, himoya 
vazifasini bajarib, tuxumni tashqi muhitdan saqlaydi va uning mustahkamligi tuxumni tashishda 
katta ahamiyatga ega bo’ladi. 
Tovuq tuxumi saqlash muddati, sifati va massasiga qarab parhez va oshxona tuxumlariga 
bo’linadi. Parhez tuxumlar deb massasi 44 g dan kam bo’lmagan, tovuq tuxum qilgan kunni 
hisoblamaganda 7 sutkadan kechiktirilmasdan sotishga chiqarilgan, sovuqxonalarda yoki ohak 
eritmasida saqlanmagan tuxumlarga aytiladi. Oshxona tuxumlarining massasi 43 g dan kam 
bo’lmasligi kerak. Saqlanish sharoitlari va muddatiga qarab oshxona tuxumlari yangi, 
sovuqxonalarda saqlangan va ohaklangan tuxumlarga bo’linadi. Yangi qo’yilgan tuxumlar deb –
1
0
S dan-2
0
S gacha bo’lgan haroratda 30 kungacha saqlangan tuxumlarga aytiladi. 
Sovuqxonalarda saqlangan tuxum deb esa yuqorida ko’rsatilgan haroratda 30 kundan ortiq 
muddat saqlangan tuxumlarga aytiladi.