O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muxandislik-texnologiya instituti

 
 
3-mavzu. Non tarkibidagi yod miqdorini aniqlash 
Qo’llaniladigan ta’lim texnologiyalari:
Klaster, muammoli ta’lim. Insert, munozara, o’z-
o’zini nazorat qilish. 
Ishning maksadi:
Oziq-ovqat mahsulotlari tarkibidagi yod miqdorini aniqlashni 
o’rganish. 
Kerakli jixoz va reaktivlar:
KON eritmasi, bromli suv, natriy tiosulfat, distillangan suv, 
sulfat kislota, natriy nitrat tuzi, fotoelektrometr, kolba, kuritish shkafi. 
Yodning miqdorini aniqlash GOST 25832-89 buyicha olib boriladi. Non tarkibidagi
 
yod 
miqdorini aniqlash uchun KON eritmasida 12-24 soat ushlab turiladi va 7 soat davomida yod 
miqdori yo’qotilmagan xolda kuritiladi va (oksidlanishi) uchun quyib quyiladi. Namuna tulik 
minerallashib bo’lgandan so’ng K1 eritmasi qo’shiladi, so’ngra K1 eritmasiga bromli suv 
ta’sir ettiriladi. Bunda yodad va ozod yod ajratiladi. Xosil bo’lgan yod natriy tiosulfat eritmasi 
bilan titrlanadi. 

---

192 
Shuningdek tayyor mahsulotdagi yodni aniqlashni tezlashtiradigan usulni kullaniladi. 
Uslubda namunani kulga aylanishi yod ajralib chikishi va uning miqdorini fotoelektrometr 
bilan aniqlashni uz ichiga oladi. 
Aniqlash texnikasi:
15 g maydalangan nonni urta kismi 0.01 g aniqlikda tortiladi va 
chinni idishga joylanadi, namunani 18 g karbonat kaliy va 2-3 sm
3
distillangan suv bilan 
yaxshilab yuviladi. So’ngra namuna 50 dakika davomida kuritish shkafida 105
0
S da kuritiladi. 
Kuritilgandan so’ng namuna 2 soat davomida 200
0
S dan yukori bo’lmagan xaroratda keyingi 
kuydirish 45 dakika davomida 480-550
0
S da olib boriladi. Olingan kul chinni idishga solinib, 
yaxshilab yuviladi. 50-60 sm
3
distillangan suv bilan aralashtirib 2 dakika davomida 
kaynptiladi. Chukma filtrlab olinadi. 150 sm
3
gacha bo’lgan sigimli issik suv bilan filtrda bir 
necha marta yuviladi. Filtrat sovitib, 250 sm
3
xajmli taksimlash varonkasiga utkaziladi. 25sm
3 
SS1
4
ulchab olinib, undan 10 sm
3
taksimlash varonkasiga solinadi. 1/3 nisbatda suv bilan 
aralashtirilgan sulfat kislota bilan rN 2 ga keltiriladi. va SS1
4
ni versal indikator kogozi 
yordamida nazorat kilinadi so’ngra varonkaga 5 % li NaNO
3
eritmasidan 2 sm
3
qo’shiladi va 
5 dakika davomida tuxtatiladi. 
SS1
4
buyalgan yod eritmasi 25 sm
3
li ulchov kolbasiga quyiladi. Yodni tula bo’lish 
varonkasiga ajralishi uchun SS1
4
aralashtirib olinadi. 7.5 sm
3
ulchov kolbasiga quyib 2 marta 
ekstrakt kilinadi. Kolbadagi eritma xajmiga kolba belgisigacha SS1
4
qo’shiladi va aralashtirib 
kogoz filtr bilan kuruk kolbaga filtrlanadi. Filtratning optik zichligi fotoelektrokolorimetr yoki 
spektrofotometrda 512-514 nm tulkin uzunligida aniqlanadi. Solishtirish eritmasi sifatida 
SS1
4
ishlatiladi. Mahsulot namunasidagi yod miqdori, toza yodga tuzilgan kalibrlash chizigi 
orkali aniqlanadi. Mahsulotdagi yod 100 g nonda, yod xisobida aks ettiriladi. Kullanilgan 
uslub umumiy yodning 85- 100% miqdorini aniqlash imkonini beradi. 
Laboratoriya jurnaliga quyidagicha yoziladi. 
Non massasi ____________________ 2 
Non namunasidagi yod 
miqdorini (kalibrlash
chizigi buyicha)___________________mg
nondagi yodning umumiy miqdori__mg/100
2