O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi namangan

Transport oqimining zichligi, yo’lning o’tkazish qobiliyati va yuklanganlik darajasi ko’rsatkichlarini baholash

Transport oqimining zichligi oshgan sari transport vositalari oraliq masofasining kamayishi, tezlikning pasayishi, haydovchilarning psixologik ish rejimining qiyinlashishi umumiy yo’l harakatining noqulayligiga olib keladi. Eng katta transport oqimining zichligi transport vositalarining to’xtab qolish («zator») holatida kuzatiladi.

Transport oqimining zichligini qiyidagicha baholash mumkin.

q  ^N V


(2.6)

bu yerda: Nbitta polosadagi harakat miqdori, avtsoat, Vtransport oqimining tezligi kmsoat.
Bu ko’rsatkich harakat miqdori «N» va yo’l sharoiti o’zgarishiga bog’liq chunki yuqorida aytib o’tganimizdek, «N» ko’rsatkichi o’zgaruvchan. Masalan «q» aholi punktiga yaqinlashishda quyidagicha o’zgaradi.
Keltirilgan (2.6) formuladagi biror-bir ikki ko’rsatkich ma’lum bo’lsa, uchinchi ko’rsatkichni topish oson. Transport oqimining harakat tartibini kuzatishda bunday bog’lanish qulaylik beradi. Yo’l bo’laklari yoki umuman yo’l bo’yicha transport oqimining holatini tavsiflashda zichlik ko’rsatkichi orqali baholash obyektiv natija beradi. Zichlikni bilgan holda «harakat miqdorizichlik» grafigini qurish mumkin, uning yordamida esa yo’l bo’lagining o’tkazish qobiliyati va harakat tezligi aniqlanadi.
Transport oqimining zichligini aerofos’yomka yoki yo’lning yon tarafidan baland joydan kinos’yomka qilish orqali aniqlanadi.
Yo’lning o’tkazish qobiliyativaqt birligi ichida yo’lni ma’lum kesimidan o’tkazish mumkin bo’lgan avtomobillar soni, u avtsoatda yoki avtsutkada aniqlanadi. Yo’lning o’tkazish qobiliyati harakat tezligiga va harakatni tashqil etishga ko’p jihatdan bog’liq.
O’tkazish qobiliyatini quyidagi turlarga ajratish mumkin:

• 
  maksimal nazariy o’tkazish qobiliyatibu turdagi avtomobillarni qulay yo’l sharoitidan ideallashtirilgan tartibda o’tkazish mumkin bo’lgan soni. Uni transport oqimining dinamik formulasi yordamida aniqlanadi;
  
• 
  amaliy o’tkazish qobiliyatiqulay obhavo sharoitida konkret yo’l bo’lagidan ma’lum harakat tartibiga ko’ra avtomobillarni maksimal o’tkazish mumkin bo’lgan soni.
  

Avtomobil yo’lining maksimal nazariy o’tkazish qobiliyati quyidagi empirik formula orqali aniqlanadi.

_{Р } 1000 V
L_d
avtsoat (2.7)

bu yerda: Vpolosada harakatlanayotgan avtomobilning tezligi, kmsoat;

L_davtomobilning dinamik gabariti, m.
Dinamik gabaritni quyidagi formula yordamida aniqlanadi.

Ld  la  lp  S_Т  lx
(2.8)

bu yerda: l_aavtomobilning statik uzunligi; l_dhaydovchining reaktsiya vaqtida o’tadigan masofasi; S_tavtomobilning tormoz yo’li; l_xxavfsizlik masofasi; dxavfsizlik oralig’i. Avtomobilning dinamik gabaritini tashqil etuvchilar.
Avtomobillarning dinamik gabaritidan ko’rinadiki, bu ko’rsatkich transport vositalarining bir polosada bo’ylama joylashuviga va transport turlariga bog’liq. Buni inobatga olgan holda amaliy hisoblarni bajarish uchun odatda turli turdagi transport vositalarining harakat miqdorini yengil avtomobillarnikiga keltirish koeffitsienti kiritilgan va ularning qiymatini QMQ 2.05.0295 me’yoriy xujjatiga asosan qabul qilinadi.

n

Engil avtomobillarga keltirilgan harakat miqdori quyidagi formula yordamida aniqlanadi


^Nкелт ^ ⁿi ^{ К}келт₁ (2.9)
1
bu yerda: N_keltengil avtomobilga keltirilgan harakat miqdori; n_ii turddagi transport vositasi harakat miqdori; K_kelt1I turadagi transport vositasining yengil avtomobilga keltirish koeffitsienti.

O’tkazish qobiliyati yo’lning asosiy hisobiy ko’rsatkichi bo’lib, u yo’lning holatiga va harakatni tashqil etishning darajasiga bog’liqdir.

Yo’lning yuklanganlik darajasini quyidagicha baholash mumkin.

Z  N / Р
(2.10)

bu yerda: Ro’tkazish qobiliyati, avtsoat; Nharakat miqdori, avtsoat.
Agarda Z0,2 transport oqimi erkin, Z*0,20,45 transport oqimi qisman bog’langan Z*0,450,7 bog’langan oqimi, Z*0,70,1 to’yingan oqim yoki zich oqim deyiladi.
O’tkazilgan ko’p yillik ilmiy izlanishlar natijasida yo’lning yuklanganlik: darajasining optimal qymati shahar tashqarisidagi yo’llar uchun 0,450,55 deb aniqlandi. Har xil yo’l sharoitlarida harakatni tashqil etishda yuklanganlik darajasi ko’rsatkichlariga asosan ish yuritiladi.