O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muhandislik-texnologiya instituti

80

O

C da fosfat kislotada kalsiy sulfatning eruvchanlik izotermasi. 

A – angidrit; P – yarimgidrat; G – gips.

 

Misol sifatida kalsiy sulfatning 80

O

C dagi eruvchanlik izotermasi 1 – rasmda 

keltirilgan.  Tasvirdan  ko‘rinadiki,  eritmadagi  fosfat  kislotaning  miqdori  ortib 

borishi bilan uchta modifikatsiyaning barchasini eruvchanligi dastlab ortib boradi, 

16-22%  P

2

O

5

  da  maksimumga  erishadi  va  so‘ngra  pasayadi.  80

O

C  da  angidrit 

minimal  eruvchanlikka  ega  bo‘ladi,  uning  o‘zi,  shuning  uchun  qattiq  faza  bilan 

muvozanatga  sabab  bo‘ladi.  33,3%  dan  kam  P

2

O

5

  tutgan  eritmalarda  metastabil 

gips  (metastabil  kristallogidratlar  izotermalari  kesishgan  a  nuqtada)  bevosita 

angidritga aylanadi; nisbatan yuqori kontsentratsiyali eritmalarda dastlab gipsning 

kam  eriydigan  yarimgidratga  konversiyasi  sodir  bo‘ladi,  shundan  keyin 

yarimgidrat  angidritgacha  degidratlanadi.  Bu  o‘zgarishlar  stabilligi  kam  fazaning 

asta-sekin  erishi  va  shu  bilan  bir  paytda  eritmadan  stabilligi  yuqori  fazaning 

kristillinishi yo‘li bilan sodir bo‘ladi [

4,5

]. 

2  –  rasmda  CaSO

4

  –  H

3

PO

4

  –  H

2

O  sistemasida  kalsiy  sulfatning  fazali 

o‘zgarish  yo‘nalishi  va  tartibini  ifodalovchi  politermik  diagramma  keltirilgan. 

Sistemadagi stabil qattiq faza gips (pastdagi ab egri chiziq) va angidrit (yuqoridagi