O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muhandislik-texnologiya instituti

Donadorlangan  va  ammoniylangan  superfosfatlar. 

Hozirgi  vaqtda 

donadorlangan  shakldagi  superfosfat  ham  ishlab  chiqarilmoqda.  Quritilgan 

donador  superfosfat  yopishqoq  emasligi,  qotib  qolmasligi,  tarkibidagi  P

2

O

5

  ning 

ko‘pligi,  namlikning  ozligi  va  boshqa  xossalari  bo‘yicha  kukunsimon 

superfosfatdan  farqlanadi.  Uni  xattoki  urug‘  bilan  birgalikda  ekish  mumkin, 

buning  natijasida  o‘g‘it  tuproqda  bir  tekisda  taqsimlanadi  va  samaradorligi 

yaxshilanadi. Donachalarning tuproq eritmasida sekin erishi tufayli, undagi suvda 

---

32 

 

eruvchan  P

2

O

5

  ning  juda  oz  miqdorigina  tuproqdagi  temir  va  alyuminiy  oksidlari 

bilan  ta‘sirlashib,  qiyin  eriydigan  birikmalarga  aylanadi.  Natijada  o‘g‘itdan 

samarali  foydalanish  imkoniyati  yaratiladi,  ya‘ni  o‘g‘itning  foydali  ta‘sir 

koeffitsenti (FTK) ortadi. 

  Quritishda  ftor  birikmalari  (2HF  +  SiF

4

  ning  taxminan  ekvivalent 

aralashmasi  tarzida)  uchib  chiqadi.  Superfosfat  quritilishdan  oldin  qanchalik 

chuqur  neytrallangan  bo‘lsa,  ftorli  birikmalarning  ajralishi  ham  shunchalik 

kamayadi, chunki superfosfat suyuq fazasidagi erkin fosfat kislotasining kamayishi 

natijasida  SiF

4

  ning  partsial  bosimi  ham  kamayadi.  Odatda  superfosfatda  qolgan 

ftorning  10-17%  i  quritishda  ajraladi;  ftorning  ajralish  darajasi  haroratning 

ko‘tarilishi  va  quritish  davomiyligining  uzayishi  bilan  ortadi.  Donadorlangan 

superfosfatdagi  ftorning  ulushi  boshlang‘ich  superfosfatdagiga  qaraganda  0,1-

0,15%  ga  kamayadi.  Quritgichdan  chiqadigan  gazlar  tsiklonli  changtutgich  orqali 

o‘tib, absorberlarda tozalanadi va atmosferaga chiqariladi. 

  Absorberda  hosil  bo‘ladigan  eritma  superfosfat  changi  bilan  ifloslangan 

bo‘ladi.  Uni  tozalash  qiyinchilik  tug‘diradi.  Shuning  uchun  eritma 

zararsizlantirishga  (bo‘r  bilan  neytrallashga)  yuboriladi  yoki  uni  granulyatorda 

superfosfat ni namlashga qaytariladi.