O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti fiziologiya va valeologiya asoslari kafedrasi

4. Zararlanganda birinchn tibbiy yordam ko`rsatish

Zaharli kimyoviy moddalar kishi organizmiga nafas olish yo`llari, teri va ogiz orqali ta`sir etishi mumkin. Zaxarlanishning tashqi belgilari kimyoviy moddalarning zaharlilik xususiyatiga bog’liq Ko`pincha zaxarlanishda oshqozoi og’rishi, qayd qilish, muskullarni ixtiyorsiz qiskarishi, bosh og’rig’i, umumiy kamdarmonlik, xushdan ketish kabi xolatlar kuzatiladi.

Zaxarlanganda birinchi navbatda zaxarli moddalar ta`sirini bartaraf etish, jaroxatlangan shaxsni siqib turgan kiyimlarini echish, toza xavoga olib chikish va vrachga xabar berish lozim.

Agar zaxarli modda ogiz orqali oshqozonga tushgan bo`lsa kaliy permanganat ("margantsovka")ning iliq suvdagi kuchsiz eritmasidan bir necha stakan ichirish va kayd qildirish (2-3 marta) kerak. YOki 1-2 osh qoshiq suyuk magneziyni bir stakan suvga solib ichirish kerak. Qorinda kattik ogriq bo`lsa isitkich ("grelka") ko`yish kerak.

Agar zaharln modda teriga tushsa, uni yumshoq material bilan artib tozalab, suv bilan yuvib, ichimlik sodasining 2% li eritmasi yordamida ishlov berish kerak.

Zaxarli gazlar masalan uglerod oksidi, atsetilin, benzin bug’i va boshqalar kishi organizmiga nafas olish yo`llari orkali ta`sir etsa bosh og’rig’i, quloqda shovqin, bosh aylanishi, qayd qilish, ko`ngil aynishi, nafas olish og’irlashishi, ko`z qorachig’i kengayishi, hushdan ketish hollari yuz berishi mumkin. Bunday vaqtlarda zaharlangan kishini toza havoga olib chiqib, kislorodli yostiqdan kislorod berish kerak. Nafas olishi sezilmaganda esa sun`iy nafas berish zarur. Zaharlangan shaxsda kuchli yutal kuzatilsa novshadil spirt hidlatish, ichimlik sodasi ko`shilgan sut, achchiq shirin choy berish, agar iloji bo`lsa ko`krakga "gorchichnik" qo`yish kerak.

Agar zaxarli modda ko`zga tushsa bir stakan suvga bir choy koshiq soda solib ko`zni yuvish lozim.