O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi namangan muhandislik-qurilish instituti

1-jadval

O’zbekiston Respublikasi ma’muriy –hududiy bo’linishi, 2016 yil

Ma’muriy – hududiy birliklar	Er maydoni, ming km^2	Aholisi, ming kishi aholi zich. Km^2	Tu man lar	Shahar va shaharcha	Qishloq fuqarolik yig’inlari
O’zbekiston Respublikasi	448,9	31022,5 -69,1	157	119-1085-1204	1844
Qoraqalpog’iston Respublikasi	166,59	1 763,1-10,6	14	12-26-38	141
Andijon	4,30	2857,3-664,5	14	11-78-89	94
Buxoro	40,32	1785,4-44,3	11	11-69-80	121
Jizzax	21,21	1 250,1-58,9	12	6-42-48	100
Navoiy	110,99	913,2-8,2	8	6-47-53	55
Namangan	7,44	2554,2- 343,3	11	8-120-128	99
Samarqand	16,77	3 514,8 -209,6	14	11-88-99	125
Sirdaryo	4,28	777,1-181,6	8	5-25-25	69
Surxondaryo	20,1	2 358,3-117,3	13	8-114-122	114
Toshkent	15,25	2 758,3-180,9	14	16-97-113	146
Farg’ona	6,76	3 444,9-509,6	15	9-197-206	161
Xorazm	6,1	1 715,6-283,6	10	3-58-61	98
Qashqadaryo	28,57	2 958,9-103,6	13	12-123-135	147
Toshkent sh.	334,0	2 371,3-7099,6	11	-	-

3. O’zbekiston Respublikasi iqtisodiy rayonlarining tavsifi

1. TOShKENT IQTISODIY RAYONI – Toshkent sh. va Toshkent vil.(15.01.1938y). O’zbekistonning shimoliy-sharqiy qismida, G’arbiy Tyanshan tog’lari bilan Sirdaryoning o’rta oqimi oralig’ida joylashgan. Shuningdek, uning maydoni Farg’ona vodiysi, Mirzacho’l va Janubiy Qozog’iston (Chimkent viloyati) tekisliklari oralig’idagi hududlarni egallaydi. Shimoliy va shimoli-sharqiy tomondan Pskom, Ugom, Chotqol, Qurama tizmalari o’rab turadi. Bu tog’larning eng baland joyi Pskom tizmasidagi Beshtor tog’idir (4299 m). Tabiiy resurslarga boy, tabiiy sharoitiga ko’ra ikki qismdan iborat, ya’ni tekislik va tog’ qismi. Tekislik qismi tog’ oldi rayonlaridan boshlanib, Sirdaryogacha cho’zilgan, Chirchiq-Ohangaron daryolarining vodiysini egallagan holda, dengiz sathidan 250-450 metr balandlikka to’g’ri keladi. Toshkent iqtisodiy rayoni tashkil etilishida uning sanoat va qishloq xo’jaligi tarmoqlari muhim o’rin tutadi. Iqtisodiy rayon respublikada sanoat tarmoqlari tarkibining xilma-xilligi va uning taraqqiy etganligi hamda yirik xom-ashyo bazasiga ega ekanligi bilan ko’zga tashlanadi.

Jumladan, Toshkent iqtisodiy rayonida mashinasozlik, qora va rangli metallurgiya, ximiya, yoqilg’i-energetika, qurilish, engil va oziq-ovqat sanoat tarmoqlari rivojlangan.

2. FARG’ONA IQTISODIY rayoni-ma’muriy jihatdan o’z tarkibiga Farg’ona (15.01.1938 y.), Andijon (6.03.1941y.) va Namangan (6.03.1941y.) viloyatlarini oladi. Maydoni 18,5 ming km² yoki respublika hududining 4,2 foizini egallaydi, aholisi 8856,4 ming (2015 y.) kishini tashkil etadi. Umummamlakat aholisining 29,2 foizini qamrab olgan iqtisodiy rayon aholisining zich joylashuvi, juda katta demografik salohiyatga egaligi, er-suv resurslarining cheklanganligi bilan respublikada alohida ajralib turadi. Iqtisodiy geografik o’rniga ko’ra iqtisodiy rayon hamma tomondan tog’ tizmalari, ya’ni Tyanshan va Xisor-Oloy tog’ tizimiga kiruvchi shimoli-g’arbdan Qurama va Chotqol tizmalari, shimoli-sharqdan Farg’ona tizmasi, janubdan Turkiston va Oloy tizmalari bilan o’ralgan. Iqtisodiy rayon foydali qazilmalarga unchalik boy emas, bu erda asosan neft, rangdor metall rudalari uchraydi xolos.

3.ZARAFShON IQTISODIY RAYONI-Buxoro(15.01.1938y.), Navoiy(27.01.1982y.) va Samarqand(15.01.1938 y.) viloyatlarini o’z ichiga oladi. Iqtisodiy rayon Zarafshon daryosining o’rta va quyi qismini, qadimda uning ta’sirida vujudga kelgan xo’jalikning hududiy tizimini o’z ichiga oladi. Rayonning umumiy maydoni 168,1 ming km² bo’lib, u mamlakat hududining 37,4 foizini tashkil qiladi. Bu jihatdan u, faqat Quyi Amudaryo rayonidan biroz kichikroq, xolos. Aholisi 6213,4 ming kishi (2015 y.) bo’lib, umumrespublika aholisining 21,4 foizi istiqomat qiladi. Bundan Samarqand viloyati aholisi 3514,8 ming kishi, Navoiy viloyatiniki 913,2; Buxoro viloyatiniki esa 1785,4 ming kishidan iborat.

Aholisining zichligi iqtisodiy rayon bo’yicha kv.km joyga o’rtacha, 35,2 kishidan to’g’ri keladi. Hududi shimolda Qozog’iston Respublikasi, Nurota tizmalari, shimoli – sharqda Turkiston, sharqda va janubi-sharqda Zarafshon tizmalari bilan, davlatlardan yana janubi-g’arbda Turkmaniston davlati bilan chegaradosh.

4.MIRZAChO’L IQTISODIY RAYONI - o’z tarkibiga Jizzax (29.12.1973 y.) va Sirdaryo (16.02. 1963 y.) viloyatlarini oladi. Uning maydoni 25,5 ming km ² bo’lib, Respublika hududining 5,6 foizini tashkil qiladi. Maydonining kattaligi jihatidan Janubiy mintaqadan keyin to’rtinchi o’rinda turadi.

Yangi erlarni o’zlashtirish, mintaqani ijtimoiy ­iqtisodiy

rivojlantirish maqsadida vujudga kelgan iqtisodiy rayon Respublika markazida joylashgan bo’lib, g’arbiy qismi Samarqand, Navoiy viloyatlari, janubda qo’shni Tojikiston Respublikasi, sharq tomondan Toshkent viloyati, shimolda Qozog’iston Respublikasi bilan qo’shniligi iqtisodiy jihatdan har tomonlama qulaydir. Mirzacho’l iqtisodiy mintaqasining rivojlangan iqtisodiy rayonlar oralig’ida joylashuvi mamlakat hududiy mehnat taqsimotida turli hamkorlik aloqalarini o’rnatishga imkon beradi.