O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi namangan muhandislik-qurilish instituti


Mintaqalarning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning nazariy va uslubiy asoslari



Download 9,72 Mb.
bet121/209
Sana31.12.2021
Hajmi9,72 Mb.
#242640
1   ...   117   118   119   120   121   122   123   124   ...   209
Bog'liq
Mintaqaviy iqtisodiyot maruza matni-2

2.Mintaqalarning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning nazariy va uslubiy asoslari.

Hududiy nazariyalarni (shu jumladan, hududiy siyosat nazariyalarini) o’rganishga oxirgi o’n yilliklarda nisabatan kamroq e’tibor berildi. To’g’ri, hududiy iqtisodiyot bo’yicha anchagina tadqiqotlar qilindi. Ularning natijalari kitob holida nashr etildi. Ammo, hududiy iqtisodiyotning nazariy asoslari ularning ayrimlaridagina ko’rib chiqildi. Biz mavjud hududiy nazariyalarni mintaqalar iqtisodiy rivojlanishini davlat tomonidan tartibga solishning amaliy masalalarini hal etishda foydalanish imkoniyati nuqtai nazarida tahlil etishga harakat qildik.

Hududiy siyosat nazariyalari hududlar iqtisodiy rivojlanishining davlat tomonidan tartibga solish yo’nalishlarini shakllantiradi. Biroq bu nazariyalarning o’zinigina o’rganish bilan chegaralanib qolish to’g’ri emas, chunki ulardan ko’pi mintaqalarning iqtisodiy o’sishi nazariyalariga asoslangan (boshqacha qilib aytganda, mintaqalarning iqtisodiy o’sish sur’atlarida farqlar yuzaga kelishiga sabab bo’luvchi omillarni aniqlamasdan turib, hududiy siyosat haqida gapirish noto’g’ri).

Hududiy o’sish nazariyalarini ko’rib chiqishda ikki xil asosiy yondashuv mavjud. Birinchisi – hududlarda iqtisodiy o’sish modellarini qo’llash. Bunday modellarni mamlakat iqtisodiyotining o’sishini izohlash uchun ishlab chiqilgan modellarga o’xshatish mumkin (development esonomiss). Ikkinchisi esa, alohida korxona va firmalarning xatti-harakatlarini tahlil etishga asoslangan. Chunki mintaqalarning iqtisodiy rivojlanishini, avvalambor, ularning faoliyatigina aniqlab beradi. Kompaniyalar o’z faoliyatini u yoki bu hududda olib borishlarining sabablari joylashtirish nazariyalari orqali ko’rib chiqiladi.

Turli mamlakatlarda hududiy nazariyalarning turli yo’nalishlariga ustuvorlik berilgan. Eng kuchli ilmiy maktablar Germaniya, Shvetsiya, Buyuk Britaniya, AQSh va Frantsiyada shakllangan. Germaniyada an’anaviy ravishda ko’proq joylashtirish nazariyalariga (Yo.G. Fon, Tyunen, V.Launxard, A.Veber, A.Predel, A.Lesh, R.Gors va boshqalar); hududiy o’sish muammolarini tadqiq etishga (X.Zibert) va hududiy rivojlanishni tartibga solishga (V.Kristaller va A.Lesh) e’tibor qaratilgan.

XX asrning birinchi yarmida joylashtirish nazariyalari bilan Stokgolm maktabi doirasida Shvetsiyada faol shug’ullanishgan. 1920 – 1930 yillarda T.Palander ishlari mashxur bo’lgan. Sal keyinroq G.Myurdal hududiy o’sishning asos modellaridan birini yaratdi. Mintaqashunoslar orasida ham joylashtirish, ham hududiy rivojlanishni tartibga solish nazariyalarining rivojlanishida muhim rol o’ynagan Shved olim X.Xegerstrandning ham nomini aytib o’tish mumkin.

Frantsuz iqtisodchilari va iqtisodiy geografiyashunoslari ijtimoiy masalalarga doim katta qiziqish bilan qarashgan. Hududiy nazariyalarda ular «o’sish qutblari» va «rivojlanish o’qlari» urbanistik kontseptsiya bilan bog’liq bo’lgan ilmiy yo’nalishlar rivojlanishiga katta hissa qo’shishgan (F. Peru, J.R.Budvvil, P.Pote).

Hududiy nazariyalar sohasida Rossiya iqtisodchilari va geograflari tomonidan ham katta tadqiqotlar amalga oshirilgan. Ular asosan g’arb olimlari fikrlarini rivojlantirganlar. Bu borada ayniqsa, universitet rayon maktabining iqtisodiy va ijtimoiy georafiya vakillari o’ziga xos xususiyatga ega bo’lishgan. N.N.Baranskiy, N.N.Kolosovskiy, I.A.Viti, Yu.G. Saushkin kabi olimlar ushbu yo’nalishni mustahkamlashga katta hissa qo’shganlar.




Download 9,72 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   117   118   119   120   121   122   123   124   ...   209




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish