O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti fiziologiya va valeologiya asoslari kafedrasi

Hid sezish a’zosi

Hid sezish a’zosi (organum olfactus) burun bo‘shlig‘ining yuqori qismida yuqori burun chig‘anog‘i va burun to‘sig‘ining o‘rta qismi shilliq pardasida (regio olfactoria) joylashgan alohida sezuvchi hujayralardan iborat. Bu sohani yuzasi 480mm2 bo‘lib, hidlov hujayralarini soni 160 millionga yaqin, ular hidlov va qo‘llab turuvchi hujayralarga bo‘linadi. Hidlov hujayralari ko‘p sonli kiprikchalar bilan qoplangan bo‘lib, ular uni havo bilan uchrashadigan yuzasini ko‘paytirib turadi va umumiy yuzasi 5-7m2 yetadi. Bu hujayralarining markaziy o‘simtalari 15-20 hidlov nervlari (nn.olfactorii) ni hosil qiladi. Hidlov nervi g‘alvir suyakning ilma-teshik plastinkasidan o‘tib kalla ichiga kiradi va hidlov so‘g‘onida tugaydi. Hidlov so‘g‘onida joylashgan II neyron o‘simtalari hidlov yo‘lini hosil qilib, hidlov uchburchagi oldingi ilma-teshik plastinkada tugaydi. Bu erdan uchinchi neyron hid sezish markaziga (gyrus parahyppocampalis va uncus) boradi.

Odamda hid bilish a’zosi homila hayotining 4 haftasida juft hid bilish chuqurchasini qoplagan ektodermadan juft kengayma shaklida paydo bo‘ladi. boshning taraqqiyoti bilan birga, hid bilish chuqurchasi chuqurlashib burun bo‘shlig‘ini hosil qilishda ishtirok etadi. Hid bilish a’zosi kurtagi burun bo‘shlig‘i shilliq pardasiga o‘sib kiradi.