O‟zbekiston Respublikasi Oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi N. N. Maxmudov, T. R. Yuldashev, B. Sh. Akramov

 
2.4. Konlarda neftni, gazni va suvni tayyorlashni texnologik jarayonlari 
Konlarda neft va gazni yig‟ish tizimi quduqdan to neft yoki gazni tayyorlash 
qurilmalarigacha  bo‟lgan  quvurlar,  o‟lchov  asboblari  va  yig‟ish  punktlarini  o‟z 
ichiga oladi.  
Neftni  quduqlardan  yig‟ish  va  tayyorlashning  bir  necha  tizimlari  mavjud. 
Konlarda  mahsulotlarni  yig„ish  texnologik  tizim  modelining,  ajratish,  tashish  va 
neft  va  suvni  tayyorlashda  foydalaniladigan  zamonaviy  texnologiyalarning  yettita 
elementlaridan foydalaniladi: 
1)  qazib  oluvchi  quduqning  ustki  qismidagi  uchastkasidan  to  guruhli  o„lchash 
qurilmasigacha  (GO„Q)  alohida  quvur  uzatmalar  orqali  uch  fazali  ko„rinishdagi  
(neft,  gaz,  suv)  quduqning  mahsuloti  konda  daslabki  o„lchash  tuguniga  kiradi  va 
mahsulotlar o„lchanadi; 

---

 
42  
2)  Gazni  qayta  ishlash  zavodi  (GQIZ)    uchastkasidan  siquv  kompressor 
stansiyasigacha  quduq  mahsuloti  suyuqlik  va  gaz  fazalariga  (birinchi  ajratish 
pag„onasi)  ajratiladi.  Bu  uchastkalarda  yetarli  darajada  chidamli  dispergatsiyali 
yuqori qavushqoqli suv neft gaz emulsiyalarining suyuq fazalari hosil bo„ladi; 
3) SNS-gaz yig„ish tarmog„i (GYT). Bunda neftli gaz elementi sig„imlarda birinchi 
pag„onali ajratishdan o„tkaziladiajratish qurilmasining bosimi  ostida gazni yig„ish 
tarmog„iga beriladi;    
4)  SNS  (DNS)-  NKTQ  (UKPN).  Ba‟zi  bir  neft  regionlarida  bunday  tugunga 
mahsulotlarni markaziy yig„ish punkti deyiladi; 
5) SNS-SDTQ (UPSV) suvni dastlabki tashlash qurilmasi;  
6)  SDTQ-shaxobchali  nasos  stansiyasi  (ShNS-KNS).  Suvning  ajratib  olingan 
fazasi rezervuarlardan nasos yordamida ShNSga beriladi va qatlamga haydaladi; 
7) ShNS-qatlam. Mexanik aralashmalardan va neft mahsulotlaridan tozalangan suv 
fazasi  ShNS  yordamida  quvur  uzatmalar  orqali  haydovchi  quduqqa  va  keyin 
qatlamga beriladi. 
 
2.6 - rasm. Quduq mahsulotlarini  yig„ish va tayyorlash tizimi: 
1-  mahsuldor  qatlam;  2-  botma  (cho„kma)  nasos;  3-  nasos-kompressor  quvurlari;               
4-mustahkamlash  tizmasi;  5-qazib  oluvchi  quduqning  usti;  6-guruhli  o„lchash 
qurilmasi;  7-  shaxobchali  nasos  stansiyasi;  8-  suvni  oraliqli  yig„ish  qurilmasi;               
9-  siquv  nasos  stansiyasi;  10-  gaz  yig„uv  tarmog„i;  11-  magistral  qvur  uzatma;         

---

 
43  
12-mahsulotlarni  markaziy  yig„uv  punkti;  13-suvni  tayyorlash  tuguni;  14- 
haydovchi  bosim  quvuri;  15-haydovchi  quduqning  mustahkamlash  tizmasi;  16-
nasos-kompressor quvuri; 17- paker; 18- qatlam. 
 
 
Qovushqoqlik  emulsiyaning  eng  muhim  texnologik  tavsifi  hisoblanadi. 
Emulsiyaning  qovushqoqligi  suvsiz  neftni  fizik-kimyoviy  xossalarini  (smolani, 
asfaltenlarni,  zichlikni,  qovushqoqlikni),  ularni  dispersligini,  harorati  va  suvning 
miqdorini  aniqlaydi.  Neftning  suvlanganligini  oshishi  bilan  uning  emulsiyaning 
qovushqoqligi qonuniy o„sadi. 
Neftning  suvlanganlik  ko„rsatgichi  70..75%dan  yuqori  bo„lganda  emulsiya 
agregativ  nobarqaror  bo„ladi  va  fazali  suv    tarkibli  (30..60%)  emulsiyaga  ajralib 
qolishga  olib  keladi  hamda  ularni  qovushqoqligini  pasaytiradi.  Qovushqoqikni 
pasayishi emulsiyani yetarlicha tabiiy haroratini yuqori bo„lishga olib keladi va u 
298..308K atrofida bo„ladi.  
 
Suvlangan  neyftlarni  qazib  olish  va  yig„ishda  doimiy  emulsiyalarni  paydo 
bo„lish earayoni ketadi va uning xossasi vaqt davomida to„xtovsiz o„zgarib turadi. 
Markaziy  yig„uv  punktiga  to„planadigan  neftni  tovar  kondensatsiyasini 
tayyorlashni 
kerakli 
parametrlarining 
yaxlitligi 
suvneft 
emulsiyasining 
chidamligiga  bog„liq  bo„ladi.  Neft-suv  emulsiyasining  bardoshligi  ko„pgina 
omillarga  bog„liq  bo„ladi:  neft  va  qazib  olinadigan  yo„ldosh  suvning  fizik 
kimyoviy  xossalariga,  tabiiy  barqarorlashtiruvchi  emulsiyani,  asfalt  smola 
komponentlarini  neftdagi  tavsifiga  va  miqdorining  tarkibiga  bog„liq  bo„ladi. 
Emulsiyaning  barqarorligi  haroratga,  gazsizlantirish  darajasiga,  parafinli  va 
aromatik  ugolevodorolaning  neftdagi  miqdoriga    va  tarkibiga  bog„liq  bo„ladi. 
Konlarda oldindan suvni tashlash muhim texnologik usul bo„lib, suqliklarni qayta 
haydashdaga xarajatlarni kamaytiradi, neft uzatmalaridagi falokatlarni oldi olinadi  
va neftni markaziy yig„uv punktlarida tayyolashdagi xarajatlarni kamaytiradi. 
 
Kon markaziy yig„ish punktilan (MYP) uzoq masofada joylashganda qazib 
olinadigan  neftning  suvlanganligi  oshishi  va  tashiladigan  mahsulotning  hajmini 
ko„payganligi quvur uzatmalarining gidravlik ish rejimini murakkablashtiradi. 
 
Neftning  suvlanganligi  70%dan  yuqori  bo„lganda  hamma  suv 
emulsiyalangan holatda bo„lmaydi va kommunikatsiya tizimi orqali yig„ishda uch 

---

 
44  
fazali gazsuyuqlik oqimi harakatlanadi. Bunda suyuqlik fazasi konsentratsiyali neft 
emulsiyasi  va  erkin  suv  holati  ko„rinishida  bo„ladi.  Bunday  emulsiyalar 
tashilganda neft uzatmalarini korroziyalanishga oib keladi. SNSlarida neft bir- yoki 
ikki    bosqichli gazsizlantirish amalga oshiriladi.