O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov, Tollibay Boltayevich Mustanov

ADRENORETSEPTORLARNI FALAJLOVCHI VOSITALAR. 
(ADRENOBLOKATORLAR) 
Bu guruh dorilari postsinaptik membranadagi adrenoretseptorlarni qamal 
qilib, NAning va boshqa bevosita adrenomimetiklarni depolyarizatsiya 
chaqirishiga to‘sqinlik qiladilar. NAning sinteziga adrenoblokatorlar ta’sir 
etmaydilar. α –
 
adrenoblokatorlar: α-adrenoblokatorlar ta’siri ostida, adrenalin 
faqat β-adrenoretseptorlarni qo‘zg‘atadi. Tomirlar (skelet mushaklarining, jigar, 
o‘pka, bosh miya, yurak mushaklarining qon tomirlari) kengayadi, qon bosimi 
pasayadi, adrenalinning odatdagi ta’sirini teskarisi yuzaga chiqadi. 
Fentolamin
 
postsinaptik 
membranadagi α
1
va presinaptik α
2
-
adrenoretseptorlarni 
baravariga 
blokalaydi. 
Natijada 
postsinaptik 
adrenoretseptorlar bloklanishiga qaramay, presnaptik membranada NA ajralishi 
ortib ketadi va sinapsdan qo‘zg‘alish impulslarini o‘tishi tez tiklanadi. Shu 
sababli fentolamin qisqa ta’sir etadi (10-15min. v/v), α
2
retseptorlar 
bloklanganligi uchun taxikardiya yuzaga keladi. Fentalamin arteriola va 
prekapilyarlarni kengaytirgani uchun qon bosimi pasayadi. Simpatik nerv 
tolalari bloklanganligidan, parasimpatik nerv sistemasining tonusi ortadi va shu 
sababdan MIT-a’zolarining harakati va sekretsiyasi kuchayadi. Fentolamin 
ichakdan yaxshi so‘rilmaydi (suvda yomon eriydi).
Qo‘llanilishi: 
-
periferik qon aylanishining buzilishida (reyno-xastaligi, obliteratsiyalanuvchi 
endoarteritlar, aterosklarozli gangrenanning boshlang‘ich bosqichida),
-
feoxromotsitoma
-
gipertonik krizlarda (xafaqonlik hurujlarida) 
-
sekin bituvchi yaralarda (trofik yaralarda, ayniqsa, oyoqlarda, chunki qon 
aylanishini yaxshi qiladi, hamda insulinni ajralishini oshiradi). 
Noxush ta’siri: bosh aylanish, burun shilliq qavatini shishi, ko‘ngil 
aynash, qayt qilish, ba’zan ich ketishi.

---

- 259 -
Fentolaminni parenteral yo‘l bilan yuborish mumkin bo‘lgan shakli ham 
bor.