O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov

Dori moddalarining olinish manbaalari
Dori vositasi (dori) turli kasalliklarning profilaktikasi va davosi uchun ishlatiladigan bir yoki bir nechta dori moddasini o‘ziga qamrab oladi.Dori moddasi – Dori vositasisifatida ishlatiladigan individual kimyoviy birikmadir. Ma’lum dori shakli ko‘rinishida tayyorlangan dori vositasiga esa dori preparati deyiladi.
Dorivor moddalar anorganik birikmalardan, hayvonlar organizmidan, o‘simliklardan, shuningdek sintez qilish yo‘li bilan olinadi. Dori xom-ashyosiga quritish va maydalash yo‘li bilan ishlov berish natijasida olingan preparatlarni oddiy preparatlar deyiladi. Shifobahsh o‘simliklardan maxsus ishlov berish natijasida ajratib olingan va tarkibidagi keraksiz (ballast) moddalardan batamom tozalanmagan preparatlarni galen preparatlari deyiladi. Ularni asosan ichish uchun tavsiya qilish mumkin. Bularga damlama va qaynatmalar, tindirma va ekstraktlar kiradi.
Novogalen preparatlar esa dorivor xom-ashyodan kimyo-farmatsevtika sanoatida imkoni boricha tarkibidagi ballast moddalardan tozalash yo‘li bilan olingan ajratmalardir (ularda o‘simlikdagi ta’sir qiluvchi Moddalarning jami bo‘ladi). Shuning uchun ularni ham enteral, ham parenteral qo‘llash mumkin.
Dozalar va o‘lchov birliklari
D o z a – bu dorivor moddaning miqdoridir.
Uning quyidagi asosiy turlari mavjud:
1) maksimal yoki yuqori doza (md);
2) terapevtik yoki o‘rta doza (td);
3) zaharli yoki toksik doza;
4) o‘lim chaqiradigan yoki letal doza (ld).
Shuningdek, bir martalik, sutkalik va kurslik dozalar ham mavjud.
Shifokorlar retsept yozish jarayonida zarur bo‘lib qolganda asosan quyidagi hisoblash formulalaridan foydalanishlari mumkin:
1. Maksimal doza (md) dan terapevtik doza (td) ni hisoblash formulasi:


2. Kattalar terapevtik dozasi (td) dan yosh bolalarga terapevtik doza hi-soblash formulalari:
a) yoshga bog‘liq holda b) vaznga bog‘liq holda



Izoh: mazkur formulalarda td – terapevtik doza, md – maksimal doza, Y_bola – bolaning yoshi, 24 – kattalar bilan yoshlar orasidagi chegaraviy yosh, V_bola – bolaning vazni, 70 – kattalarning o‘rtacha og‘irligi.
O‘lchov birligi qilib 1 gramm qabul qilingan, ya’ni 1 sm³ distillangan suvning 4^oC dagi og‘irligi. Retseptda gramm quyidagicha yoziladi: