O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov

Mazkur parametr Moddalarning dozalarini va dori vositalarning qondagi konsentratsiyasini bir xilda ushlab turish maqsadida ularning kiritish oraliqlarini tanlash uchun ishlatiladi.

Faol sekretsiya (kuchli organik kislota va asoslar)

Passiv ekskretsiya (lipofil birikmalar)

Passiv filtratsiya (plazmada erigan barcha past molekulali moddalar)

Faol reabsorbsiya (aminokislotalar, glyukoza, urat kislota)

Passiv reabsorbsiya (lipofil birikmalar)

Ajralishi

Izoh: nefronning sxemasi keltirilgan

Faol transport
Passiv diffuziya

1.5-Sxema. Farmakologik moddalarning buyraklar orqali chiqarilishiga ta’sir etuvchi asosiy jarayonlar.
Bundan tashqari, Moddalarning organizmdan eliminatsiya qilinishining miqdoriy tavsifi uchun klirens (Cl) parametri ham ishlatiladi. Ushbu parametr qon plazmasining dori moddasidan tozalanish tezligini aks ettiradi va qo‘yidagi o‘lchov birliklari orqali ifodalanadi: ml/daq, ml/kg/daq, l/m²/soat va b. Uning quyidagi turlari tafovut qilinadi: umumiy (total) klirens (Cl_T), buyrak klirensi (Cl_R) va jigar klirensi (Cl_H).



Filtratsiya (1)

Filtratsiya (1)+ reabsorbsiya (2)

Filtratsiya (1)+ sekretsiya (2)

nefron

1
Tizimli qon aylanishi
.6-sxema. Buyraklar orqali moddalarning ajralish tamoyillari

O’t pufagi

jigar

Ichak

1.7-sxema. Moddalarning ichak-jigar sirkulyatsiyasi.
Umumiy klirensning miqdori taqsimlanish hajmi (V_d), “yarim chiqarilish davri” (t_1/2) va eliminatsiya tezligi konstantasi (C_elim) kabi parametrlar bilan chambarchas bog‘liq holda aniqlanadi. Buyrak klirensi filtratsiya, sekretsiya va reabsorbsiya jarayonlariga bog‘liq. Buyrak klirensi to‘g‘risida moddaning qon plazmasidagi va siydikdagi konsentratsiyasini o‘zaro taqqoslash orqali xulosa qilish mumkin.