O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov

__________________________
¹ Aminoglikozidlarni ba'zida 3 ta guruh ga ajratishadi:
I avlod - sintomitsin, neomitsin, monomitsin, kanamitsin
II avlod - gentamitsin
III avlod – tobramitsin, amikatsin, sizomitsin, netilmitsin
Siklik polipeptidlar (polimiksinlar va boshqalar)
Kimyoviy tuzilishi jihatdan polimiksinlar siklik polipeptidlar guruhini tashkil etadi. MDX¹ davlatlarida Bas. polymyxa Ross hosil qiluvchi polimiksin M (sulfat ko‘rinishida) qo‘llaniladi.
Polimiksin M sulfatni antimikrob ta'siri asosan gramm manfiy bakteriyalarga: ko‘k yiring tayoqchasi, ichak bakteriyalar oilasi (ichak tayoqchasi, shigellalar, solmanellalar) hamda kapsulali bakteriyalar, pasterellalar va brutsellyozlar, inflyuens tayoqchasiga qaratilgan. Patogen koklar, protey, patogen anaeroblar, kislotaga chidamli mikobakteriyalar, difteriya tayoqchasi va boshqa qo‘zg‘otuvchilar polimiksin M ga chidamlidirlar.
Mikroblarga qarshi ta'sir mexanizmi polimiksin M ni sitoplazmatik membranani jarohatlash bilan bog‘liq. Uning o‘tkazuvchanligini buzib polimiksin M sitoplazmani ko‘gina tarkibiy qismlarini atrof muhitga chiqib ketishiga sabab bo‘ladi. Bakteriotsid ta'sir bakteriyalarning tinch holatida ham, ko‘payish va o‘sish holatlarda ham namoyon bo‘ladi. Polimiksin M faqat hujayra tashqarisida joylashgan mikroblargagina ta'sir etadi. Chidamlilikni sekin rivojlanishi Polimiksin M ni Shubhasiz afzalligi hisoblanadi.
Polimiksin M ni ichish (ichakda dori vosita katta konsentratsiyada to‘planadi, me'da ichak traktida yomon so‘riladi) va mahalliy qo‘llash tavsiya etiladi. U parenteral qo‘llanilmaydi. Chunki bu yo‘l bilan qo‘llanilsa kuchli darajada neyro- va nefrotoksik ta'sir yuzaga chiqadi. Dori vositani ko‘k yiring tayoqchasi, ichak tayoqchasi shgellalar qo‘zg‘atgan enterokolitlar hamda, operatsiyadan oldin ichakni sanatsiya qilish uchun qo‘llaniladi.
__________________________
¹Boshqa qator davlatlarda polimiksin V va polimiksin ye (kolistin) eng ko‘p tarqalgan.
Polimiksin M mahalliy, unga sezgirligi yuqori bo‘lgan mikroorganizmlar (asosan gramm manfiy mikroblarga Shu jumladan ko‘k yiring tayoqchasi) ta'sirida rivojlangan yiringli jarayonlarini davolashda samaradordir. Polimiksin M ni enteral va mahalliy qo‘llanilganda noxush ta'sirlar kamdan-kam rivojlanadi. Ichilganda dori vositatni mahalliy ta'sirlovchi xossasi bo‘lganligidan dispeptik o‘zgarishlar ko‘rsatishi mumkin. Ba'zan superinfeksiya rivojlanadi. Allergik reaksiyalar amaliy jihatdan kuzatilmaydi. Polimiksin M sulfatni qo‘llash mumkin bo‘lmagan holat sifatida buyraklar xastaliklari hisoblanadi. Antibiotikni kuchli neyrotoksik ta'sirini inobatga olib, uni xattoki enteral yoki mahalliy qo‘llaganda ham buyraklarlar funksiyasini muntazam nazorat qilish zarur.
Yangi antibiotik daptomitsin kimyoviy tuzilishi bo‘yicha polimiksinni eslatadi. Siklik polipeptidlarga mansub. Steptomyces roseasporus fermentatsiyalanish mahsulotlaridan olinuvchi yarim sintetik antibiotik hisoblanadi. Bakteriyalarning sitoplazmatik membranalari bilan bog‘lanadi, ularni nobud bo‘lishiga olib keladi. Gramm manfiy va gramm musbat bakteriyalarga bakteriotsid ta'sir etish xossasiga ega. Anaerob bakteriyalarga juda kam ta'sir ko‘rsatadi. Nojo‘ya ta'sirotlar sifatida ko‘ngil aynish, qayt qilish, mushaklarda og‘riq, miopatiya va boshqalar yuzaga kaelishi mumkin. Tomirga kiritiladi. Boshqa antimikrob vositalar samarasiz bo‘lganda qo‘llaniladi.