O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi muqimiy nomidagi qo‟qo‟n davlat pedagogika instituti “Boshlang`ich ta`lim metodikasi” kafedrasi

Mashg„ulot jihozi: ma‘ruza matni, mashqlar to‗plami, ko‗rgazmali jadvallar, tarqatma 
materiallar, test savollar va boshqalar. 
Mashg„ulot mazmuni
Qo‗shm gap lar komponentlarning soniga ko‗ra ikki xil bo‗ladi: 
1.Ikki komponentli qo‗shma gaplar. (bog‗langan, ergashgan, bog‗lovchisiz qo‗shma gaplar bahsiga 
qarang) 
2.Ko‗p komponentli(murakkab) qo‗shma gaplar.
Ko‗p komponentli(murakkab) qo‗shma gaplar uch va undan ortiq komponentlarning mazmun va 
grammatik jihatidan birikishidan hosil bo‗ladi. Mas, Askarlar bedapoyaga to‗planib, o‗zlari bazm 
qura boshlaganlarida , qishloq aholisi birin-ketin tomoshaga kelishdi. Ushbu gap uchta komponentdan 

---

iborat, birinchi komponent ikkinchisiga ravishdoshning -ib affiksi, ikkinchi komponent uchinchisiga 
fe‘lning sifatdosh shakli –gan shakli vositasida tobelanish munosabatida bog‗langan. 
Ko‗p komponentli qo‗shma gaplarni quyidagi turlarga ajratish mumkin:
1.Bog‗lanish yo‗li bilan tuzilgan ko‗p komponentli qo‗shma gaplar. 
2.Ergashish yo‗li bilan tuzilgan ko‗p komponentli qo‗shma gaplar. 
3.Bog‗lovchi vositalarsiz tuzilgan ko‗p komponentli qo‗shma gaplar. 
4.Aralash tipda tuzilgan ko‗p komponentli qo‗shma gaplar. 
 
Savol- topshiriqlar: 
1. Murakkab qo‗shma gap nima? 
2. Murakkab qo‗shma gaplarning qanday turlarini bilasiz7 
3. Murakkab qo‗shma gap ikki komponentli qo‗shma gapdan qanday farq qiladi? 
4. Murakkab qo‗shma gap turlariga ajratishda nima asos qilib olinadi? 
Mashqlar ishlash 
7-mashq. O‗qing. Bir necha ergash gapli qo‗shma gaplarni aniqlang.
Namuna: Asfalьt tugab, traktor g‗ildiraklari o‗yib yuborgan yo‗l boshlangach, mashina bir-ikki 
silkinib to‗xtadi. 
8-mashq.. O‗qing quyidagi bir necha ergash gapli qo‗shma gaplarni to‗g‗ridan-to‗g‗ri ergashish yo‗li 
bilan va ketma-ket ergashish yo‗li bilan tuzilgan guruhlarga ajratinb, ikkitadan gap yozing.