O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi


 Lengmyurning monomolekulyar adsorbsiya nazariyasi



Download 1,49 Mb.
Pdf ko'rish
bet70/94
Sana05.01.2022
Hajmi1,49 Mb.
#318808
1   ...   66   67   68   69   70   71   72   73   ...   94
Bog'liq
kimyo fizikaviy va kolloid kimyo biologiya-tuproqshunoslik fakulteti talabalari uchun uslubiy qollanma

3. Lengmyurning monomolekulyar adsorbsiya nazariyasi 
1916  yil  Lengmyur  bu  nazariyani  yaratganda  quyidagilarga  asoslangan: 
Adsorbsion  kuchlar  ma‘lum  atomlar  atrofida  lokallangan  bo‗lib,  ularning  tabiati 
ximiyaviy kuchlar tabiatiga yaqin bo‗ladi. Adsorbsiya jismning xamma joylarida 
emas balki uning adsorbsion markazlar deyiladigan qismlarida ketadi. Adsorbsion 
sirtga  yutilgan  modda  monomolekulyar  qavat  hosil  qiladi.  Adsorbsion 
molekulalar  bir  –  biriga  ta‘sir  qiladi.  Adsorbilangan  molekulalar  bir  –  biri  bilan 
ta‘sirlashmaydi.Qattiq jism va gaz chegara sirtidagi adsorbsiya uchun Lengmyur 
formulasi: 
Г = Г∞
 
Bu  tenglama  kichik  va  katta  bosimlarda  adsorbsiyani  to‗g‗ri  aks  ettiradi. 
Bosim juda kichik bo‗lsa, bu formuladagi 1+Кр ni hisobga olmasa xam bo‗ladi va 
u  izotermadagi  birinchi  to‗g‗ri  chiziqni  ifodalaydi,  katta  bosimlarda  esa  Kр=1 
bo‗ladi, unda Г=Г∞ bo‗ladi, yani adsorbiya maksimumga etgandan keyin bosim 
ortsa xam adsorbsiya o‗zgarmay qoladi. 
Eritmalar uchun esa bu formula: 
Г = Г∞
 
Г  –  solishtirma  adsorbsiya;  Г∞  -  maksimum  solishtirma  adsorbsiya;  С  – 
eritmaning adsorbsion muvozanat vaqtidagi konsentratsiyasi; K – konstanta. 


76 
 
1  –  pog‗ona  kam  konsentratsiya  yoki  bosimda  eng  aktiv  markazlarni 
to‗lishini; 2 – pog‗ona yuqori konsentratsiya yoki bosimda aktivligi kam bo‗lgan 
markazlarni to‗lishini va xokazolarni ko‗rsatadi. Lekin yuqori konsentratsiyalarda 
g‗ovakli adsorbentlarda adsorbsiya izotermasi uchun monomolekulalar nazariyani 
qo‗llab  bo‗lmaydi.  Brunauer,  Emmet  va  Teller  (
BET) 
1935-1940  yillarda 
Lengmyur  va  Polyani  nazariyalarini  umumlashtirib  yangi  polimolekulyar 
adsorbsiya nazariyasini yaratdilar. Bu nazariya quyidagi qoidalardan iborat: 
1.Adsorbent  sirtida  energetik  jixatdan  bir  xil  qiymatga  ega  bo‗lgan  va 
adsorbtiv molekulalarini tutib tura oladigan aktiv markazlar mavjud.  
2. Adsorbent sirtiga adsorbilangan molekulalar bir-biriga xech qanday ta‘sir 
ko‗rsatmaydi.  3.  Adsorbent    sirtiga  adsorbilangan  molekulalarning  birinchi 
qavatini  ikkinchi  qavat  xosil  bo‗lishiga  imkon  beradigan  markaz  deb  qarash 
mumkin  va  hokozo.  4.  Birinchi  qavatdan  boshqa  barcha  qavatlardagi 
molekulalarning  statistik  xolat  yig‗indilari  xuddi  suyuqlikning  statistik  holat 
yig‗indisi  kabi  bo‗ladi,  deb  taxmin  qilinadi.  Adsorbsiya  izotermasini 
xarakterlovchi tenglama: 
Г = Г
max
 
Bu  erda  Г
max
  –  monomlekulyar  qavatdagi  yutilgan  modda  miqdori;  K  – 
adsorbsiya  energiyasi;  Р  –  tajriba  vaqtidagi  muvozanatda  bosim  yoki  bug‗ning 
ayni sharoitdagi bosimi; Рs – yutilgan modda miqdorining to‗yingan bug‗ bosimi. 
Adsorbsiya  izotermasi  S  shaklida  bo‗ladi.  Bunda  yuqoriga  ko‗tarilish  kapillyar 
kondensatsiya bilan bog‗liq bo‗ladi va ko‗p qavatli  adsorbsiya ketadi.  
 
 
 
 
3-rasm. Pog‗onali adsorbsiya 
izotermasi 
4-rasm. Polimolekulyar  adsorbsiya 
izotermasi 
Demak  BET  nazariyasiga  ko‗ra  adsorbilangan  faza  ayrim–ayrim  
molekulalarning zanjiridan iborat komplekslardan tashkil topadi. 
Har  bir  qavat  ikkinchi  qavat  hosil  bo‗lishiga  imkon  beradigan  markaz  deb 
qarash mumkin. 
Lengmyur va BET nazariyalari adsorbentning solishtirma sirtini S
sol
 topishda 
imkon beradi: 
S
sol
 = Г
max
 
 
q – bitta molekulani sirtda egallagan o‗rni: q
 
  
Kimyoviy (xemosorbsiya) adsorbsiya.  
Kimyoviy  kuchlar  xisobiga  ketadigan  adsorbsiya  xemosorbsiya  yoki 
kimyoviy adsorbsiya deyiladi. Ko‗pincha fizik adsorbsiya kimyoviy adsorbsiyaga 


77 
 
o‗tadi. Fizik adsorbsiya xatto past temperaturada xam katta tezlik bilan ketadi va 
unga xech qanday energiya sarflash kerak emas. 
Fizik  adsorbsiya  issiqligi  2  –  8  kkal/mol,  kimyoviy  adsorbsiya  issiqligi  200 
kkal/molga  teng.  Xemosorbsiyada  adsorbsiya  grafigi  monomolekulyar  bo‗lishi, 
fizik adsorbsiyada adsorbsiya grafigi mono yoki polimolekulyar bo‗lishi mumkin. 
Adsorbsiya vaqtida ajralib chiqadigan issiqlik adsorbsiya issiqligi deyiladi. 
Adsorbsiya issiqligi ikki xil bo‗ladi: 1. Integral; 2. Differensial issiqlik. 
1g–adsorbentga  gaz  yoki  bug‗  yutilganda  ajralib  chiqqan  umumiy  issiqlik 
miqdori adsorbsiyaning integral issiqligi deyiladi. 
Adsorbentga  ma‘lum  miqdorda  modda  yutilgandan  keyin  yana  bir  mol 
modda  yutilganda  ajralib  chiqadigan  issiqlik  adsorbsiyaning  differensial  issiqligi 
deyiladi. 
Adsorbentlar polyar va polyarmasligiga qarab ikki xil bo‗ladi: 
Polyar  adsorbentlar  suvni,  suvli  eritmalarni  yaxshi  adsorbsiyalaydi,  bunday 
adsorbentlarni gidrofil adsorbentlar deyiladi. 
Polyarmas  adorbentlar,  benzolni  va  shunga  o‗xshash  yog‗  moddalarni  yaxshi 
adsorbsiyalaydi,  ularni  gidrofob  adsorbentlar  deyiladi.  Gidrofil  adsorbentlarga 
silikagel, gilmoya (bentonit); Gidrofob adsorbentlarga ko‗mir, oltingugurt kiradi. 
Amaliyotda asosan adsorbent sifatida aktivlangan ko‗mir, silikagel, xar xil tabiiy 
silikatlar, alyumogel metallarni oksidlari, har xil gilmoyalar ishlatiladi. 
Aktivlangan  ko‗mir  eritmalarni  rangsizlantirishda,  oziq  –  ovqat  sanoatida 
shakar    sharbatlarini,  meva  soklarini  tozalashda,  tibbiyotda  ishlatiladi. 
Aktivlangan  ko‗mir  faqat  zaharni  emas  balki  qondagi  organizm  uchun  kerakli 
bo‗lgan  oqsil  moddalarni  ham  yutadi,  yana  ko‗mir  kukunlari  buyrakda,  o‗pkada 
uchrashi mumkin. Shu sababli ko‗mir, sirop, albumin plyonkasi, selyuloza atsetati 
kabi  gidrofil  modda  bilan  qoplanadi.  Silikagel  –  gazlarni  quritishda  ishlatiladi. 
Gilmoyalar – keramikada, yog‗ zavodida, vinolarni tozalashda ishlatiladi. 

Download 1,49 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   66   67   68   69   70   71   72   73   ...   94




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish