O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi



Download 1,49 Mb.
Pdf ko'rish
bet8/94
Sana05.01.2022
Hajmi1,49 Mb.
#318808
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   94
Bog'liq
kimyo fizikaviy va kolloid kimyo biologiya-tuproqshunoslik fakulteti talabalari uchun uslubiy qollanma

2. Termodinamika birinchi qonuni  
 
Ichki 
energiya, 
ish 
va 
issiqlik 
orasidagi 
o‗zaro 
bog‗lanish 
termodinamikaning  birinchi  qonuni  asosida  o‗rnatiladi.  Termodinamikaning 
birinchi  qonuni  insoniyatning  ko‗p  asrlik  tajribasidan  kelib  chiqqan  postulotdir. 
Termodinamika  birinchi  qonunining  bir  necha  ta‘riflari  bo‗lib,  ular  o‗zaro 
ekvivalent  va  bir-biridan  kelib  chiqadi.  Agar  ulardan  birini  boshlang‗ich  deb 
olsak, boshqalari uning xulosasi sifatida paydo bo‗ladi.  
Termodinamikaning  birinchi  qonuni  energiyaning  saqlanish  qonuni  bilan 
bevosita  bog‗langan:  har  qanday  izolyasiyalangan  sistemada  energiya  zahirasi 
doimiydir.  Ushbu  ta‘rifdan  energiyaning  turli  ko‗rinishlari  bir-biriga  qat‘iy 


12 
 
ekvivalent  miqdorlarda  o‗tishi  kelib  chiqadi.  Termodinamikaning  birinchi 
qonunini  quyidagicha  ta‘riflash  ham  mumkin:  energiya  sarf  qilmasdan  turib  ish 
bajara oladigan mashina yasab bo‗lmaydi.  Texnika rivojlanishining boshlang‗ich 
davrida  energiya  sarflamasdan  turib  foydali  ish  beradigan  mashinani  yaratish 
g‗oyasi paydo bo‗lgan edi. Hozir bunday mashinani birinchi tur abadiy dvigatel, 
ya‘ni  ―perpetuum  mobile‖  deb  ataladi.  Termodinamikaning  ikkinchi  qonunini 
bayon etilayotganda boshqa bir fantastik mashina – ikkinchi tur abadiy dvigatelni 
ham yaratib bo‗lmasligi haqida to‗xtab o‗tiladi.   
 Kimyoviy  termodinamika  uchun  juda  ham  muhim  bo‗lgan  ta‘riflardan  biri  
ichki  energiya  orqali  ifodalanadi:  ichki  energiya  holat  funksiyasi  bo‗lib,  uning 
o‗zgarishi  jarayonning  yo‗liga  bog‗liq  bo‗lmasdan,  sistemaning  boshlang‗ich  va 
oxirgi holatlarigagina bog‗liqdir. Sistema ichki energiyasining o‗zgarishi ΔU atrof 
muhit bilan issiqlik Q va ish W almashinish hisobiga sodir bo‗lishi mumkin. Agar 
sistema  olgan  issiqlikni  va  sistema  bajargan  ishni  musbat  desak,  unda 
termodinamikaning  birinchi  qonunidan  sistemaning  tashqaridan  olgan  issiqligi 
ichki  energiyaning  o‗zgarishiga  va  sistema  bajargan  ishga  sarflanadi. 
Termodinamika birinchi qonunini matematik nuqtai nazardan integral ko‗rinishda    
                                                 Q =  ΔU  +  W             (3) 
differensial ko‗rinishda:  
                                                 δQ = dU +  δW              (4) 
va  faqat  tashqi  bosimga  qarshi  kengayish  ishi  bajarilayotgan  xususiy  hol 
uchun  
                                                 δQ = dU + pdV               (5) 
ko‗rinishlarda  analitik  ifodalash  mumkin.  (4)  va  (5)  tenglamalarda  dU 
sistema  ichki  energiyasining  to‗liq  differensialidir,  to‗liq  differensialning 
xossalari  esa,  holat  funksiyasining  xossalariga  mos  keladi,  bunda  funksiyaning 
o‗zgarishi  faqat  boshlang‗ich  va  oxirgi  shartlarga  bog‗liqligini  va  jarayonning 
yo‗liga bog‗liq emasligini ta‘kidlab o‗tamiz. Ichki energiyadan farqli, issiqlik va 
ish  holat  funksiyalari  emas,  ular  jarayonning  yo‗liga  bog‗liq,  ammo  ularning 
ayirmasi  jarayonning  yo‗liga  bog‗liq  emas  ekanligi  yuqoridagi  tenglamalardan 
kelib chiqadi.

Download 1,49 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   94




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish