O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi mirzo ulug„bek nomidagi

 
 
 
USTOZ HAYOTI – OLAM... 
Sayfullayeva R., О
ʻ
zMU professori, f.f.d.
 
―Muallim‖ deganda kо
ʻ
pincha о
ʻ
qituvchi, ma
ʼ
lumot beruvchi, umuman, ta
ʼ
lim beruvchi 
inson tushuniladi. Aslida bu eng sodda tushuncha. Dastlab ―muallim‖ va ―hayot‖ tushunchalariga 
bir-biri bilan uzviy bog‗liqlik va tenglik belgilarini qо
ʻ
yish mumkin: muallim →hayot, hayot → 
muallim; muallim =hayot. Agar muallim biror soha mutaxassisi bо
ʻ
lsa, hayot, umuman, muallim, 
unda chegara yо
ʻ
q, undan odamlar о
ʻ
ziga xos va mos ravishda bilim oladilar hamda bu bilimlar 
nihoyatda rang-barangdir. 
Gо
ʻ
dakligidan inson muallim ta
ʼ
limiga muhtoj. Bu ta
ʼ
limning shakllari, tabiiyki, juda kо
ʻ
p va 
xilma-xil. Ta
ʼ
lim beruvchi har bir inson biz uchun aziz bо
ʻ
lishi zarur, chunki ular yordamida 
hayotimiz yaxshi tomonga о
ʻ
zgaradi, kо
ʻ
rkamlashadi. Biz birinchi muallimimizni umrbod eslab 
yuramiz, uning о
ʻ
gitlari, nasihatlari yodimizda turadi. Oliy dargohga qо
ʻ
ygan ilk qadamimiz, bi-
rinchi marta eshitgan ma
ʼ
ruzamiz, auditoriyaga kirgan birinchi ustoz ham xotiramizdan joy oladi. 
Universitetda boshlangan faoliyatim muhtaram ustozlarim bilan bog‗liq. Bulardan biri filo-
logiya fanlari doktori, professor Yormat aka Tojiyevdir. Domlani deyarli 50 yildan buyon ta-
niyman, chunki universitetning filologiya fakultetida о
ʻ
qiganman, shu fakultet kechki bо
ʻ
lim me-
todisti, sо
ʻ
ng о
ʻ
zbek tilshunosligi kafedrasi laboranti bо
ʻ
lib ishladim. О
ʻ
qish va ish jarayonida 

---

9 
domla bilan doimo muloqotda bо
ʻ
lardik. Zarur holatlarda kafedradagi ish, topshiriqlar bо
ʻ
yicha 
Yormat akadan maslahatlar sо
ʻ
rardim. 
Ustoz harbiy xizmatdan sо
ʻ
ng sobiq Toshkent davlat universitetini tugatishi bilan о
ʻ
qituvchi 
sifatida ishga qabul qilingan. О
ʻ
zbekiston Qahramoni Ozod Sharafiddinov iboralari bilan 
aytganda, ―til ilmining darg‗asi‖ bо
ʻ
lmish professor Ayyub G‗ulomov ―О
ʻ
zbek tilshunosligi‖ ka-
fedrasi mudiri edi. Bu kafedra mamlakatimizda yetakchi kafedra hisoblanardi. Yormat aka ustoz 
rahbarligida nomzodlik dissertatsiyasini muvaffaqiyatli himoya qildilar. Kafedramizda yoshi 
ulug‗ domlalar ham bor edi. Yormat aka bilan birgalikda nisbatan yosh о
ʻ
qituvchilar Anortoy 
aka, Muhammadjon aka, Ismoil aka, Jahongir akalar ishlashardi. Bu domlalar, kafedraga be-
rilgan topshiriqlarni talab darajasida bajarishga harakat qilishardi. Ayniqsa, Yormat aka har bir 
ishga mas
ʼ
uliyat bilan yondashganlar. Kafedra mudirimiz va ularning о
ʻ
rinbosari dotsent G‗ulom 
aka Sharipovning topshiriqlari sо
ʻ
zsiz bajarilardi. Yormat aka paxta terimida talabalar bilan bir-
galikda mehnat qilardilar. Yoki zarurat bо
ʻ
lganda, sabzavotlar yig‗ishtirish va yana boshqa turli 
topshiriqlar a
ʼ
lo darajada bajarilardi. Ustoz A.G‗ulomov tashkiliy ishlar haqida о
ʻ
ylamasdilar, 
chunki sadoqatli shogirdlari Yormat aka boshchiligidagi yosh о
ʻ
qituvchilar doim ziyrak turar-
dilar. 
Kafedra о
ʻ
quv ishlariga mas
ʼ
ul dotsent G‗.Sharipov ishga vaqtli kelardilar va kech ketardilar, 
A.G‗ulomovga kafedra uchun zarur ma
ʼ
lumotlar va bо
ʻ
layotgan hamda bajarilishi lozim bо
ʻ
lgan 
ishlar haqida muntazam axborot berardilar. Yormat aka ishda bо
ʻ
lsalar, bilingki, kafedradagi 
darslar va turli mashg‗ulotlar haqida bezovta bо
ʻ
lishmasdi. Hatto tanaffus paytida ham ustoz 
―Ra
ʼ
noxon, Yormat qani, chaqiring‖ derdilar va men Yormat akani boshqa kafedrada shaxmat 
taxtasi oldida ―mot‖ qilish yо
ʻ
lini о
ʻ
ylab turganlarida chaqirib kelardim. Kafedradagi opala-
rimizning birortalari ma
ʼ
lum bir sabablarga kо
ʻ
ra ishga kelmasalar, yo Yormat aka, yo Anortoy 
aka, yo Muhammadjon aka darsga kirishardi. 
Yormat aka dillari bilan tillari bir, ustozga va kafedraga juda sadoqatli shogird bо
ʻ
lganlari 
uchun ham hamma yaxshi kо
ʻ
radi. Hozirgi hayotlari va faoliyatlari ham buni isbotlamoqda: ustoz 
sobiq ToshDU – hozirgi О
ʻ
zbekiston Milliy universitetiga farzandday sodiqlar. Umid qilamanki, 
hozirgi talabalarimiz, magistrantlarimiz Yormat akaga xos oliy xislatlardan – ustozlarga hurmat, 
har bir ishni sidqidildan bajarish, universitet va, mamlakatimiz sharafini yana-da mustahkamlash, 
rivojlantirish uchun fidoyi bо
ʻ
lishdek fazilatlaridan ibrat olsinlar! 
Ular ham ustozlik maqomiga yetishganda, shogirdlari e
ʼ
zozida bо
ʻ
lishsin! Bu dunyo – qaytar 
dunyodir! 
Yormat akaning kо
ʻ
pchilik havas qiladigan hayotlari shu kafedra bilan: talabalik yillari, о
ʻ
qi-
tuvchilik faoliyati, nomzodlik, doktorlik dissertatsiyalari, ilmiy ishlar bilan shug‗ullanish kabi 
xayrli ishlar bilan bog‗liq. Endi о
ʻ
sha yillardagi qaynoq jarayon, ilmiy ishlar haqida qisqa tо
ʻ
x-
talish lozim. Kafedra a
ʼ
zolari bajargan va tashqaridan kelgan ilmiy ishlar о
ʻ
qish uchun 
tarqatilardi. Har bir ishni kafedra mudirimiz о
ʻ
zlari о
ʻ
qirdilar va fan sohalariga qarab domlalarga 
о
ʻ
qish uchun berardilar. Ilmiy ishlar muhokamasi juda qizg‗in о
ʻ
tardi va har bir talabgor kafedra-
ning bu majlisida о
ʻ
zi qatnashib ishi haqida tо
ʻ
liq ma
ʼ
lumot berib, savollarga javob qaytarishi 
lozim edi. Bu ―chig‗iriq‖dan о
ʻ
tish qiyin, ammo ishi pishiq, ilmi pishiqlarga domlalarimiz doim 
yordam berishardi, xususan, Yormat aka ham. Savol berishingiz mumkin: ―Shunday ekan, nega 
kafedra a
ʼ
zolarining ilmiy ishlari himoyasi 10-15 yillarga chо
ʻ
zilgan?‖ О
ʻ
sha paytda tilshunos-
likka oid hamma ilmiy ishlar taqdirini uchta olim hal qilardi: ToshDUda ustozimiz prof. 
A.G‗ulomov, О
ʻ
zRFA Til va adabiyot institutida sektor boshlig‗i prof. F.Abdullayev va Peda-
gogika institutida kafedra mudiri prof. M.Asqarovalar. Bu uchlik kо
ʻ
p jiddiy masalalarning 
yechimini topardi va himoya kengashi ham bitta edi. Shunga qaramay, ustozlar о
ʻ
z ilmiy ishlarini 
himoya qilardilar. Yormat aka ham bu ―chig‗iriq‖dan eson-omon о
ʻ
tdilar va ilm chо
ʻ
qqisiga 

---

10 
yetdilar, о
ʻ
zlari Ustoz bо
ʻ
ldilar! Bu holat yillar davomida о
ʻ
z ta
ʼ
sirini kо
ʻ
rsatardi. Mazkur holat 
haqida yozganimning sababi shundaki, hozirgi davrda respublikamiz rahbariyati yoshlarimizga 
ilmiy ish bilan shug‗ullanish uchun hamma sharoitlar yaratgan: ilmiy kengashlar hatto har bir 
viloyatdagi oliy ta
ʼ
lim muassasalarida ochilgan, tadqiqotchi xohlaganida himoya qilish huquqiga 
ega, kompyuterda ishingizni bir necha marta qayta kо
ʻ
rib chiqishingiz mumkin, ishingizni 
о
ʻ
qiydigan olimlar ham kо
ʻ
p va boshqa qator holatlar mavjudki, yoshlarimizdan faqat astoydil 
harakat kerak, xolos. Biror mamlakatda bunday imkoniyat yо
ʻ
q!!! 
Yormat aka sevimli, e
ʼ
zozli ustoz, kо
ʻ
plab shogirdlari respublikamiz turli tashkilotlarida 
mas
ʼ
ul vazifalarda ishlamoqdalar. Hozirda atoqli adabiyotshunos olim, professor Hamidulla 
Boltaboyevning sa
ʼ
yi harakatlari bilan kafedramizda tilshunos olimlar safi kengaydi va ular 
orasida Yormat akaning shogirdlari Nodiraxon Alavutdinova hamda Gulchehraxon Keldiyoro-
valar yoshlarga ibrat bо
ʻ
lmoqdalar. Ustoz bir necha monografiyalar, 200 dan kо
ʻ
proq maqolalar 
muallifidir. Hozirda ham domla tinmay izlanishdalar, shogirdlari bilan о
ʻ
quv qо
ʻ
llanma va dars-
liklar yozishga shay turibdilar. Ustozning odamiyligi oliy darajada, shuningdek, mehnatsevarlik, 
insonni, oilani qadrlash, mehr-oqibatlilik, sadoqat, ustozlarni e
ʼ
zozlash kabi qator xislatlari yosh-
larimiz uchun nihoyatda yaxshi namunadir. Domlaning mana shu darajaga yetishlarida, oilaning 
о
ʻ
rni, rahmatli rafiqalari Dilbarxon opaning hissalari juda katta! Eng avval bolalar tarbiyasi, 
sо
ʻ
ng diqqatni nevaralarga qaratish, uy-rо
ʻ
zg‗or ishlari, qudachilik, ustozga alohida e
ʼ
tibor berish 
– hammasiga kuch kerak, mehr kerak, sadoqat va oqibat kerak! Bu kabi gо
ʻ
zal xislatlar opada 
bor edi. Men opani eng avval ustozni avaylab-asrab yashagan xokisor ayol sifatida bilardim va 
nihoyatda hurmat qilardim. Hammaga birday mehribon, qator-qator shogirdlarni, mehmonlarni 
ochiq chehra bilan kutar, doimo dasturxoni tayyor, malham bо
ʻ
luvchi shirin gaplari kuch berardi. 
Domla eng avval mehnatsevarlik, halollik, ilm-fanni sevish, shogirdlarga mehribonlik, us-
tozlarga sadoqat kabi qator xislatlari uchun doimo hurmatdalar va, о
ʻ
ylaymanki, ushbu fazilatlar 
hayotlari davomida ularga quvvat berib kelmoqda! Ustoz hayotining ayrim tomonlarini quyidagi 
chizmada qisqa tarzda bо
ʻ
lsa-da, berishga harakat qilamiz: