O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti huzuridagi pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish tarmoq (mintaqaviy )markazi

Fotosintez jarayonida quyosh nurlari energiyasi o‘simliklarning hosil bo‘lgan organik moddalarining kimyoviy bog‘lanish energiyasiga aylanadi, bu esa nafas olish paytida qisman o‘simliklarning o‘zlari tomonidan qo‘llaniladi. Hosil bo‘lgan organik moddalarning yana bir qismi qurilish materiali va ko‘plab geterotroflar uchun energiya manbai hisoblanadi. Jonsiz organik moddalar parchalanganda, energiya qoldiqlari issiqlik nurlanish shaklida yo‘qoladi.

Tuproq qoplamining kimyoviy ifloslanishi natijasida uning bir qator xossa-xususiyatlari, xususan kimyoviy, fizikaviy, biologik, biokimyoviy, ekologik va boshqa xossalari o‘zgarishga uchraydi. Tuproq xossalarining o‘zgarishi albatta ifloslanish turiga, harakteriga, darajasiga va vaqtiga ko‘ra o‘zgaradi. Tuproq xossalarining o‘zgarishiga qarab, unda o‘suvchi o‘simlik dunyosi va hayvonot olamida ham o‘zgarishlar yuz beradi.

2. 
   Biologik tizimlardagi metallar va ligandlarning ahamiyati.
   

Biosferaning barcha moddalari to‘rt guruhga bo‘linadi:
tirik materiya - Erdagi tirik organizmlarning umumiyligi;
inert modda - jonsiz tabiat moddasi (qum, gil, granit, bazalt);
bioinert modda - tirik organizmlarning jonsiz tabiat (suv, tuproq, loy) bilan o‘zaro ta’siri natijasi;
biogen moddalar - organizmlarning hayotiy faoliyati natijasida hosil bo‘lgan moddalar (cho‘kindi jinslar, ko‘mir, neft.
Biosferaning jonsiz tabiatida (biosferaning inert moddasi) V.I.Vernadskiy uchta geologik qobiqni ajratib ko‘rsatdi: litosfera, atmosfera va gidrosfera, ular tirik organizmlarning ta’siri natijasida bioinert moddaga aylandi.
Litosfera, Erning "tosh qobig‘i" fizik, kimyoviy va biologik ta’sirlar natijasida o‘zgartirilgan er po‘stining yuqori qismidir, ko‘pincha uni oddiygina tuproq deb atashadi. U cho‘kindi jinslardan iborat bo‘lib, ularning ostida granit va bazalt qatlamlari joylashgan. Litosferadagi hayotning pastki chegarasi 4-7 km balandlikda, hayotning kirib borishi ostida yuqori harorat va suv etishmasligi ta’sirida cheklanadi. Eng ko‘p aholi yashaydigan er yuzasi va tuproqning eng yuqori qatlami.