O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulufbek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

“iqtisodiy zonalar”
dan unumli foydalanishdir. 
Iqtisodiy zonalar Dunyo okeanining ochiq qismida, ma’lum bir davlatning 
suv sarhadlariga tutashgan maydonlarda belgilanadi. Bu hududda, ya’ni 
ma’lum bir mamlakat tasarrufidagi iqtisodiy zonada, shu davlat okeanlar 
yoki dengizlar tabiiy resurslaridan foydalanish yoki saqlashda mustaqil 
huquqqa ega bo‘ladi. Bu huquq iqtisodiy zonadagi okean tubi, uning 
qa’ridagi va suvidagi barcha tirik organizmlar yoki boshqa turdagi 
zaxiralarga tegishlidir.
Odatda iqtisodiy zonalarning kengligi 200 dengiz milliga teng bo‘lib, 
hozirgi kunda uni 100 dan ortiq davlatlar belgilab olgan. Bunday zonada 
baliq ovlash yoki uning boshqa resurslardan foydalanish va, hatto, turli 
yo‘nalishdagi ilmiy tadqiqot ishlarini olib borish faqat uning egasi 
hisoblangan mamlakat bilan kelishilgan holda amalga oshirilishi mumkin. 
Eng muhimi, bunday iqtisodiy zonalar dunyo okeanining ochiq qismidagi 
biologik va boshqa resurslardan foydalanishga, ayni paytda okeonologik 
tadqiqotlarni yanada jadallashtirishga rag‘batlantiradi. 
Geologik resurslar
,
 
ya’ni turli xil kimyoviy moddalar va minerallar 
ko‘rinishidagi foydali qazilmalar dengizlar va okeanlar tubi cho‘kmalarida, 
ularni qoplagan tog‘ jinslarida, qirg‘oqbo‘yi tog‘ jinslari sochilmalarida 
mavjud. Masalan, qirg‘oqbo‘yi sochilmalaridan hozirgi kunda titan, 
sirkoniy, oltin, platina, kumush, rux, olmos, fosforitlar, qirg‘oqdan 
boshlangan shaxta usuli bilan esa toshko‘mir, temir, mis, nikel, simob 
rudalari qazib olinadi. Shuningdek, okean tubi sirtida, 3 km dan ortiq 
chuqurliklarda yotgan temir-marganes aralashmali konlar o‘ta bebaho 
hisoblanadi. Mutaxassislar hisobiga ko‘ra, ularning hozirgi kunda 
aniqlagan zaxiralari 2

10
12
tonna atrofidadir. 
Dengiz tubida, ayniqsa, dengiz bo‘yi sayozligi - shelf rayonlarida 
neft-gaz konlari ham keng tarqalgan. Hozirda okean tubining turli 
qismlarida 
joylashgan 
bunday 
konlarning 
400 
ga 
yaqinidan 
foydalanilmoqda. Ulardan eng yiriklari Fors, Venesuela va Meksika 
ko‘rfazlarida joylashgan. Albatta, dengiz tubidan qazib olinadigan neftning 
tannarxi quruqlikdagiga nisbatan ancha yuqori bo‘ladi. Lekin, shunga 

---

65 
qaramasdan, hozirgi kunda dunyo miqyosida foydalanilayotgan neftning 
20% dan ortig‘i dengizlar tubidan qazib olinmoqda.