O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulufbek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

3.2-jadval
Yer sirti yuzasi va uning ayrim qismlari suv balansi
tenglamalari tashkil etuvchilarining miqdoriy qiymatlari 
(Мировой водный баланс и водные ресурсы Земли, 1974) 
Yer yuzasi 
qismlari 
Maydoni, 
mln. km
2
Yog‘in 
Bug‘lanish 
Oqim 
ming 
km
3
mm 
ming 
km
3
mm 
ming 
km
3
mm 
Dunyo okeani
361 
458 
1270 
505 
1400 
47 
130 
Chekka oqimli
119 
110 
924 
63 
529 
47 
395 
Ichki oqimli
30 
9 
300 
9 
300 
- 
- 
Quruqlik 
149 
119 
800 
72 
485 
47 
315 
Yer yuzasi 
510 
577 
1130 
577 
1130 
- 
- 
Yuqorida qayd etilgan suv balansi tenglamalari va ularning 3.2-
jadvalda keltirilgan miqdoriy qiymatlari o‘rtacha ko‘p yillik davr oraliqlari 
uchun to‘g‘ri bo‘ladi. Chunki bunda quruq kelgan yillar atmosfera 
yog‘inlari ko‘p bo‘lgan yillar bilan tenglashadi. 
Qayd 
etish 
lozimki, 
3.2-jadvaldagi 
ma’lumotlar 
ancha 
munozaralidir. Masalan, AQShlik olim P.Xaggetning “География – 
синтез современных знаний” (Nyu-York, London, 1975) nomli 
monografiyasida Dunyo okeani yuzasidan bo‘ladigan bug‘lanish miqdori 
336 ming km
3 
ga teng, deb keltirilgan. Ushbu kitobda yer sharining boshqa 
qismlari uchun keltirilgan ma’lumotlar ham 3.2-jadvaldagi raqamlardan 
keskin farq qiladi.
 
Nazorat savollari va topshiriqlar: 
1. Gidroseraga ta’rif bering.
2. Yer sirtida quruqlik va suv yuzalari qanday taqsimlangan? 
3. Dunyo okeanini tavsiflab bering. 
4. Suvning katta va kichik aylanishlarini qiyoslang. 

---

46 
5. Materiklar ichida namlikning aylanishi qay tarzda kechadi? 
6. Chekka oqimli hudud deganda nimani tushunasiz? 
7. Ichki oqimli hudud yoki berk havzalarga misol keltiring. 
8. Yer sharining suv balansi tenglamasi qanday tuziladi? 
9. Yer shari suv balansi tenglamasining kirim qismini bilasizmi?
10. Yer shari suv balansi tenglamasining chiqim qismini qanday 
jarayon natijasi tashkil etadi?

---

47