O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulufbek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

10.8-rasm. Daryo oqimi gidrografini vertikal bo‘laklarga ajratish 
1−yer osti suvlari hissasi, 2−mavsumiy qorlar hissasi, 
3−yomg‘ir suvlari hissasi, 4−baland tog‘lardagi doimiy qor va
muzliklar suvlari hissasi.
 
Keyinchalik, aniqrog‘i, o‘tgan asrning o‘rtalariga kelib, daryolarning 
to‘yinish manbalarini aniqlash maqsadida chiziladigan chizmada, 
daryoning yillik oqimi gidrografiga qo‘shimcha sifatida, havo harorati va 
atmosfera yog‘inlarining yil davomida qayd etilgan kunlik qiymatlari ham 
aks ettiriladigan bo‘ldi. Bu esa to‘yinish manbalarini miqdoriy baholashga 
oid gidrologik hisoblashlar aniqligini yanada oshirishga imkon berdi.
Hozirgi kunga kelib, ushbu usulni qo‘llashda, dastlab, gidrografda 
to‘linsuv davrining boshlanish va tugash nuqtalari belgilab olinadi. Har 
ikki nuqta to‘g‘ri chiziq bilan tutashtiriladi. Chiziqning quyi qismi yer osti 
suvlarini ifodalaydi. So‘ng 1-iyulga tegishli nuqtadan vertikal chiziq 
o‘tkaziladi. Uning chap tomoni qor suvlarini, o‘ng tomoni esa 
muzliklarning to‘yinishidan hosil bo‘lgan suvlarni ifodalaydi. Shuningdek, 

---

115 
atmosfera yog‘inlarining qor yoki yomg‘ir ko‘rinishida yog‘ishi havo 
haroratiga bog‘liqdir. Shu holat hisobga olinib, gidrografdan yomg‘ir 
suvlarining daryo oqimiga qo‘shgan hissasi aniqlanadi.
 
Nazorat savollari va topshiriqlar 
1. Daryolar suv rejimining elementlarini aytib bering. 
2. Daryolar suv sarfining ta’rifini kyeltiring. 
3. Daryolarda suv sathini o‘lchash qanday amalga oshiriladi? 
4. Daryolarning suv sathi rejimiga qanday omillar ta’sir etadi? 
5. Suv sathini kuzatish ma’lumotlarining amaliy ahamiyatini yoritib 
bering. 
6. Daryolar suv rejimining yillik o‘zgarishini qanday davrlarga 
ajratish mumkin? 
7. To‘linsuv davriga ta’rif bering. 
8. Suv rejimi davrlariga ko‘ra daryolarning qanday tasniflarini 
bilasiz? 
9. Daryolar qanday manbalar hisobiga to‘yinadi? 
10. Daryolarning to‘yinishida yomg‘ir