O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi mirzo ulug'bek nomidagi

121-rasm. Kaptarning venoz qon sistemasi: 1 - o'ng bo’yinturuq vena; 2 - o'ng o'mrov osti venasi; 3 - o'ng ko'krak vena; 4 - o'ng oldingi kovak vena; 5 - o'pka vena; 6 - dum vena; 7 - o'ng buyrak qopqa vena; 8 - o'ng buyrak vena; 9 - o'ng son vena; 10 - o'ng yonbosh vena; 11 - keyingi kovak vena; 12 - nchak tutgich venasi; 13 - ichak osti venasn; 14 - jigar qopqa venasi; 15 - chap jigar venasi; 16 - chap buyrak; 17 - jigar (arterial qonli venalar chiziq bilan ko'rsatilgan).

O'pkada oksidlangan qon, o'pka venalari orqali avvalo chap yurak bo'lmasiga so'ngra chap yurak qorinchasiga o'tadi.

Nafas olish organi. Qushlarning nafas olish organlari sudralib yuruvchilarnikiga nisbatan ancha murakkab tuzilgan. U tashqi burun teshiklaridan boshlanib xoanalarga qo’shiladi. Nafas olishdagi havo xoanalar orqali og’iz bo'shlig’iga, so'ngra toq, (uchta) uzuksimon va bir juft cho'michsimon tog’aylardan tashkil topgan ustki hiqildoqga, undan halqa tog’aylar bilan o'ralgan traxeyaga o'tadi. Traxeya yurak yaqinida o'ng va chap o'pkalarga kiradigan bronxlarga bo'linadi. Biroq hiqildoq quruqlikda yashovchi boshqa umurtqalilarda tovush apparati vazifasini bajarmaydi. Qushlarda tovush apparati funksiyasini faqat ularning o'ziga xos bo'lgan pastki hiqildoq bajaradi. Pastki hiqildoq traxeyadan bronxlar chiqadigan joyda o'rnashgan bo'lib, tuzilishi ustki hiqildoqnikiga o'xshash. Qushlar o'pkasi suvda va quruqda yashovchilar hamda ko'pgina sudralib yuruvchilarnikiga o'xshash xaltachalar ko'rinishida bo'lmay, balki ichi zich tanachalardan iborat. Bunga ishonch hosil qilish uchun skalpel dastasi bilan bir tomondagi o'pkani ko'krak nafasining orqa devoridan ajratib olib, kesib ko'ring ( 122-rasm).
122-rasm. Qushlarning nafas olish organi: 1 - traxeya; 2 - bronxlar; 3 - o'pka; 4 - havo xaltalari; 5 - ustki hiqildoq; 6 - pastki hiqildoq.

Ovqat hazm qilish organi. Kaptarda ko'pgina qushlardagidek, qizilo’ngach uzun bo'lib, keng jig’ildon hosil qiladi. Jig’ildon tomoq tagiga o'rnashgan bo'lib, ovqatni o'zida vaqtincha saqlaydi. Shu bilan birga ovqat bu yerda dastlabki kimyoviy ta'sirga uchraydi. Kaptar jig’ildonining devori tuxum ochish davrida «sut» deb ataladigan maxsus zardobsimon suyuqlik ajratadi, kaptar shu suyuqlik bilan bolalarini boqadi. U ko'pchilik hollarda bo'yin terisini kesishda zararlanadi. Qushlar oshqozoni ikkita: old qismidaga yupqa devorli bezli oshqozon va keyingi qismidagi qalin devorli muskulli oshqozoni yoki bo'takaylarga bo'linadi. (123-rasm).