O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi mirzo ulug'bek nomidagi

Nafas olish organlari. Akulaning xar bir jabra yorig’ining bir uchi xalqumiga, Boshqa uchi esa tashqariga ochiladi. Jabra yaproqlari jabra yoriqlarining oldingi va keyingi devoriga qator o'rnashgan. Jabra yaproqlarining xar qaysi qator jabraning yarim bo'lagini hosil qiladi. Jabraning ikkita yarim bo'lagi birgalikda yaxlit jabrani vujudga keltiradi. Shunday qilib, akula boshining xar qaysi tomonida xammasi bo'lib to'rtta jabra va uning bitta yarim bo'lagi (til osti yoyi) bor. Jabralarning orasida va oxirgi jabraning orqasida, bir tomoni to’g’ridan-to’g’ri xalqumga, ikkinchi tomoni bevosita tashqariga ochiladigan jabra yoriqlari bor. Jabra yoylaridan esa jabraaro to’siqlar chiqadi, bu to’siqlar bir jabraning ikkita yarim jabrasini ajratib turadi. Bu to’siqlarni tog’ay sho'lalar tutib turadi (71-rasm).

71-rasm. Akula jabra apparatining sxemasi: 1 - jabraaro to’siq; 2 - jabra yaproqlari; 3 - jabra yoriqi; 4 - til osti yoyi; I-V-jabra yoylari; a - birinchi yarim jabra; b – v – g – d - yaxlit jabralar.


Ovqat hazm qilish organi. Akulaning og’zida harakatchan tog’aydan iborat jag’lari bor. Uning xazm sistemasi og’iz bo’shlig’iga olib kiradigan og’iz teshigidan boshlanadi. Og’iz bo’shlig’ining chetlarida teri plakoid tangachalarning o'zgarishidan paydo bo'lgan konussimon o'tkir tishlar bir necha qator bo'lib joylashgan. Og’iz bo’shlig’i sekin-asta jabra teshiklari ochiladigan keng va katta xalqumga tutashadi. Xalqumdan keyin qizilo’ngach (preparatda u jigar ostida joylashgan) qizilo’ngachdan keyin V xarfiga o'xshab bukilgan oshqozon keladi. Oshqozonning oldingi qismi kardial, keyingisi esa - pilorik qism deb ataladi. Oshqozonning pilorik qismidan juda kalta ingichka ichak boshlanadi. Ingichka ichak bilan oshqozonning orasida, oshqozon osti bezi yotadi. Uch palladan iborat bo'lgan katta jigarda o't pufagi bor, o'nga jigarda ishlangan o't suyuqligi yig’iladida, o't yo'li orqali ingichka ichakka quyiladi. Ingichka ichakdan keyin yo'qon ichak va kloakaga ochiladigan to’g’ri ichak keladi. Yo'g’on ichak juda keng bo'lib, ichida burma-spiral klapan bor, bu klapan ovqat hazm qilish yuzasini kengaytiradi. Uni ko'rish uchun yo'g’on ichakning bo'ylama kesimidan tayyorlangan preparatdan foydalanish lozim. To’g’ri ichakning o'rta qismidan barmoqsimon, ichi bo'sh o'simta rektal bezi chiqadi. Oshqozonning keyingi bukilgan, ya'ni pilorik qismida konussimon jigar joylashgan (71-rasm).