O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus taʼlim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

...
13.2-rasm. Tarmoqlararo ekran tuzilmasi 
Filtrlash qoidalari vositachilik funksiyalari bilan bog‘liq bo‘lgan qo‘shimcha 
amallarni ham bajarishi mumkin. Masalan: maʼlumotlarni o‘girish, hodisalarni qayd 
etish va boshqalar.
Trafikni tahlil qilish mezonlari sifatida quyidagi parametrlardan foydalanish 
mumkin: 

Tarmoq paketining xizmat maydonlari qiymatlari. Masalan: tarmoq 
adreslari, identifikatorlari, interfeys adreslari, port raqamlari va boshqa muhim 
maʼlumotlar; 

Tarmoq paketining mazmuni. Kompyuter viruslari mavjudligini tekshirish, 
mazmun bo‘yicha filtrlash va boshqa maqsadlar uchun; 

Trafikning boshqa xususiyatlari. Masalan: chastota xususiyatlari, 
maʼlumotlar hajmi va boshqalar. 
Tahlil mezonlari filtrlash amalga oshiriladigan OSI modeli pog‘onalariga 
bog‘liq. Umuman olganda, tarmoqlararo ekran paketlarni filtrlaydigan OSI 

---

131 
modelining pog‘onasi qanchalik yuqori bo‘lsa, u himoya darajasini shuncha 
oshiradi. 
Tarmoqlararo ekran vositachilik funksiyalarini vositachilik dasturlari yoki 
ekranlovchi agentlar deb nomlangan maxsus dasturlar yordamida amalga oshiradi. 
Ushbu dasturlar rezident bo‘lib, tashqi va ichki tarmoqlar o‘rtasida to‘g‘ridan-to‘g‘ri 
xabarlar paketini uzatishni taqiqlaydi. 
Agar ichki tarmoqdan tashqi tarmoqqa kirish zarur bo‘lsa yoki aksincha 
bo‘lsa, avval tarmoqlararo ekranning vositachi dasturi bilan mantiqiy aloqa 
o‘rnatilishi kerak. Vositachi dastur murojaat qilinayotgan kompyuterga (yaʼni qabul 
qiluvchiga) ulanishga ruxsat borligini tekshiradi, agar ruxsat bo‘lsa, u holda 
murojaat qilinayotgan kompyuter bilan alohida ulanish o‘rnatadi. Keyinchalik, 
vositachi dastur orqali ichki va tashqi tarmoqlardagi kompyuterlar o‘rtasida axborot 
almashinuvi amalga oshiriladi. Ushbu dastur trafikni filtrlashi va boshqa himoya 
funksiyalarini bajarishi ham mumkin. 
Umuman olgan vositachi dasturlar quyidagi funksiyalarni bajarishi mumkin: 

uzatilayotgan xabarlarning haqiqiyligini tekshirish; 

xabarlar oqimini filtrlash va o‘zgartirish, masalan, viruslarga dinamik 
ravishda skanerlash va maʼlumotlarni shifrlash va deshifrlash; 

ichki tarmoq resurslariga kirishni cheklash; 

tashqi tarmoq resurslariga kirishni cheklash; 

tashqi tarmoqdan so‘ralgan maʼlumotlarni keshlash; 

foydalanuvchilarni identifikatsiyalash va autentifikatsiya qilish; 

chiquvchi xabarlar paketlari uchun ichki tarmoq adreslarini o‘girish; 

hodisalarni qayd etish, belgilangan hodisalarga javob berish, shuningdek 
qayd etilgan hodisalarni tahlil qilish va hisobotlarni yaratish. 
Xabarlar va dasturlarning haqiqiyligini tekshirish uchun ularning elektron 
raqamli imzolaridan foydalaniladi. 
Vositachi dasturlar foydalanuvchilarni autentifikatsiyalash orqali ichki yoki 
tashqi tarmoq resurslariga kirishni nazorat qilishi mumkin. 

---

132