O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus taʼlim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

Tomcat
– bu veb server vazifasini bajaradigan ochiq kodli servlet 
konteyneridir. 
nginx
– bu HTTP server va teskari proksi-server, pochta proksi-server, 
TCP/UDP proksi-server.
Baʼzan veb server sifatida faqat HTTP so‘rovlarni qayta ishlaydigan dastur 
emas, balki turli dasturlash tillari interpretatorlari (PHP, PERL), MBBT, veb 
serverni boshqa tizimlar (masalan, elektron pochta) bilan integratsiyasini 
taʼminlovchi modullar va boshqa komponentlar dasturiy komplekslari tushuniladi. 
Bunday dasturiy kompleks LAMP quyidagi komponentlardan tashkil topgan: 
1.
Linux (FreeBSD) OT; 
2.
Apache veb server; 
3.
MySQL MBBT; 
4.
PHP, Perl va Python dasturlash tillari interpretatorlari; 
8.9.
 
FTP protokoli 
HTTP protokoli paydo bo‘lgunga qadar masofadagi fayllardan foydalanish 
uchun FTP protokoli qo‘llanilgan. 
FTP 
(File Transfer Protocol – fayllarni uzatish protokoli) bu kompyuter 
tarmoqlari orqali fayllarni uzatish protokoli. FTP serverdagi katalog tarkibini 
ko‘rish, fayllarni serverdan yuklab olish yoki serverga yuklash, o‘chirish, nomini 
o‘zgartirish, ko‘chirish va boshqa fayl operatsiyalarini bajarishga imkon beradi. 
Fayllarni uzatishda boshqa protokollardan ham foydalanish mumkin. Lekin 
samaradorlik nuqtai nazaridan internet tarmog‘i orqali fayl almashishda FTP 
protokoli eng maqbul hisoblanadi. Ayniqsa veb serverda administratorlik ishlarini 
(ayniqsa veb dastur kodlarini serverga yuklash, almashtirish; maʼlumotlar bazasini 
yuklab olish yoki serverga yuklash) amalga oshirishda keng qo‘llaniladi. 
FTP protokoli mijoz-server texnologiyasi asosida tuzilgan. 
FTP mijoz
– bu 
foydalanuvchi kompyuterida o‘rnatilgan va FTP serverining fayl resurslariga kirish 

---

89 
uchun foydalaniladigan dastur (brauzer, konsol yoki grafikli FTP menejeri va 
boshqalar). 
FTP server
– bu FTP protokoli yordamida kirish mumkin bo‘lgan 
umumiy foydalaniladigan fayllarga ega kompyuter. Serverga ulanish ikkita usulda 
amalga oshirilishi mumkin: anonim va autentifikatsiya asosida. 
Anonim usul 
– bu foydalanuvchi nomi sifatida "anonymous" ko‘rsatiladigan 
usul, bu usulda foydalanuvchi serverning faqat ochiq resurslaridan foydalanishi 
mumkin, odatda fayl ustida faqat o‘qishga ruxsat beriladi. Agar FTP server anonim 
usulni qo‘llab-quvvatlasa, u holda anonim FTP deyiladi.