O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

18.
 
Patriarxat 
bosqichida 
katta 
oilalar 
kim 
tomonidan 
boshqarilgan? 
A.
Katta yoshli erkak 
B.
Katta yoshli ayol 
C.
Harbiy kengash tomonidan 
D.
bilmayman 
19.
 
Ibtidoiy jamiyat tuzumining buzilishining asosiy sababini 
ko‘rsating? 
A.
Oziq-ovqat va turli mahsulotlarni ortiqcha ishlab chiqarish, mulkiy 
tengsizlik 
B.
Urushlarning ko‘payib borishi 
C.
Shaharlarning keskin rivojalanib borishi 
D.
Bilmayman 
20.
 
Inson tomonidan foydalanilgan birinchi ma'dan to‘g‘ri 
ko‘rsatilgan qatorni toping? 
A.
Oltin 
B.
Mis 
C.
Temir 
D.
Kumush
Bob bo‘yicha tavsiya etilgan adabiyotlar ro‘yxati 
1.
Encyclopedia of Human evolution and Prehistory. Garland publishing, 
Inc. A member of the Taylor& Francis Group New York & London, 2000 

---

213 
2.
Вишняцкий Л.Б. Введение в преисторию. Проблемы 
антропогенеза и становления культуры: - Кишинев: “Высшая 
антропологическая школа”, 2005. Стр. 10-55.
 
3.
Алексеев В.П. Перщиц А.И. История первобытного общесво. -
М. “Наука”, 2012. Стр. 53-60.
 
4.
Кабиров А. Ибтидоий жамият тарихи. (Маърузалар матни). –
Т.., 2005.
 

---

214 
8-bob. Ibtidoiy oila va nikoh 
8.1. Jamiyatning yosh va jinsga qarab bo‘linishi va erkaklar uyi. 
Ona urug‘i davrida, urug‘dan ajralib chiqqan ona uy jamoasi ona oilasi 
jamiyatning asosiy tashkil etgan. Ona oilasi-ayollarning eng yaqin 
qarindoshlaridan iborat ayol va erkaklardan tashkil topgan bo‘lib, ayollar 
avlodining to‘rt-besh undan ortiq bo‘g‘ini o‘z ichiga olgan kishilar majmuasidir. 
Ona oilasining soni 200-300 kishigacha yetgan. 
Amerikadagi irokez, Kanadadagi algonik, Afrika, Avstraliya, Melaneziya 
va boshqa joylardagi qabilalarning ona xonadoni jamoasi ona oilasining timsoli 
bo‘lishi mumkin. 
Ona urug‘i va ona oilasi deyilishining sababi ayollarning ijtimoiy 
xayotidagi tutgan o‘rni, erkaklarnikiga nisbatan baland bo‘lganligi bilan 
xarakterlanadi.
Erkaklar o‘rmonlarni kesib yer ochgan, ov qilgan, qurollar yasagan. 
Ayollar esa terib termachilab ovqat topganlar. Motiga bilan yerni bo‘shatib 
dnhqonchilik qilganlar, don va poliz ekinlarini parvarish qilganlar, hosil 
pishgach,uni yig‘ib-terib olganlar, uy-ro‘zg‘or ishlarini-ovqat pishirish, kiyim 
bosh tikish, uyni tartibga keltirish kabi juda ko‘p xo‘jalik ishlarini bajarganlar. 
Undan tashqari keksalarni parvarish qilish va bolalarni tarbiyalash kabi muhim 
ishlar ular zimmasi ironezlar, misseonerlar biriga bizning mamlakatimizda 
asosiy ishlarni ayollar bajaradilar, ulardan va sabzavotlarni sepadilar ekadilar, 
parvarish qiladilar, erkaklar va bolalar uchun ovqat pishiradilar. Agar xotinlar 
bo‘lmaganda edi., biz juda og‘ir axvolda yashagan bo‘lur edik, deb aytishgan. 
Bu hol urug‘, oila va xonadonda ularning mavqyeini baland ko‘targan. 
Ikkinchidan esa (tug‘ilgan) nikoh guruhi, keyinchalik juft ayni vaqtda 
beqaror bo‘lganligi uchun tug‘ilgan bola bevosita onani taniydi, otaning kim 
ekanligi noma'lum bo‘lib qoladi.
Demak ona urug‘i, ona oilasi deyilishi ana shundan kelib chiqqan. Ona 
urug‘i davrida ayollarning xo‘jalikjagi mavqyeining ko‘tarilishi nikoh va 

---

215 
oilaviy munosabatlarga ham ta'sir etgan.
Shuni aytish kerakki, rivojlangan matriarxat guruhli nikoxdan juft nikohga 
o‘tish bilan mashhur bo‘lib, juft nikohning rivojlanishi va mustaxkamlanishi 
bilan er xotin urug‘i, uning xonadoniga ko‘chib kelib joylashadi va ichkuyov 
bo‘lib qoladi. Buni etnografiyada matrilokal joylashish, deb ta'riflanadi.
Ona urug‘i davridagi nikohning ajoyib belgisi shundan iboratki, u 
ko‘pincha erkakning emas balki ayolning hohishi bilan tuziladi va buziladi. 
Mashxur Gerodot-«Lidiya» ayollari erlarinio‘zlari tanlaydilar»,-deb yozgan edi. 
Qadimgi vaqtlarda shimoliy-g‘arbiy Kanadada yashovchi algonkin 
qabilalaridan birida qizlar o‘zlariga yoqib qolgan yigitga uchinichi bir shaxsni 
sovchi qilib yuborganlar. Agar yigit rozi bo‘lsa, soddagina to‘y bo‘lib, kuyov 
kelinnikiga ko‘chib kelgan. 
Oila turlari,