O'zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug’bek nomidagi

O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI
O’ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI TARIX FAKULTETI

IV KURS TARIX(SIRTQI) TALABASI TURDIYEV INOMJONNING
O'ZBEKISTONDA HARBIY ISH VA HARBIY SAN'AT TARIXI fanidan

MUSTAQIL ISHI
Mavzu:O'rta asrlarda harbiy ishning rivojlanish va takomillashuvi.
Toshkent – 2022


Режа:
I.Кириш
II.Aсосий кисм
1.VI асрда Турк хоконлиги
2.Қўшин тузилиши.
3.Жанг тактикаси.
4.Ҳарбий истеҳком - кўрғонлар.
III.Хулоса.

Фойдаланган адабиётлар

Кириш


VI аср ўрталарига келиб, Марказий Осиёда Ашина қабиласи ҳукмдори Бумин ябғунииг таъсири кучайиб, ўзиии «эл-ҳоқои» деб эълон килиши билан ташкил топтан янги давлат - Турк хоконлиги кисқа фурсатда шаркда Корея бўғозидаи гарбда то Шимолий Қора денгиз бўйларигача, шимолда Урол тоглари, Енисей ва Байкалбўйидан жанубга томон Афгоннстон ва Шимолий Ҳиндистонгача бўлган ҳудудларни эгаллашга муваффак бўлади. Турк хоқонлигининг тез фурсатда дунёнинг улкан империяларидан бирига айланишида унинг ҳарбий жиҳатдан бошка давлатларга нисбатан анча илгор бўлганлиги хам муҳим омиллардаи бири бўлган. XX аср туркшунос олими Л.Н. Гумилев кайд этганидек, «Туркутлар (кадимги турклар) нинг эришган галабалари туфайли дунёнинг ярмига эгалик килишлари тасодиф эмас эди. Ишонч билан айтиш мумкинки, улар умумкўчманчилик даражасидан анча юкори бўлган қўшин ва бошкарув тизимини яратдилар ҳамда шунга яраша галабаларга сазовор бўлишди»55. Бунинг заминида эса Турк хоконлигига асос солган Ашина туркларининг темир казиб олиш маҳоратига эга эканлипГ'’, темирдан курол-ярог ишлаб чиқаришда бой тажрибага эришганлиги, шунга яраша мустахкам совутлар, харбий анжомлар, совутли отлик кўшинга эга бўлганлиги ва нихоят, шундай имкониятлар туфайли харбий кураш тактикалари хам ривожланиб, мукаммаллашиб борганлиги каби муҳим омиллар ётар эди.
Бу холатлар уларнинг кучайиб боришига ва мустақил Ўрга асрларда ҳарбий иш нинг ривожланиш и ва такомиллаш уви бўлиб олишларига имкон тугдирди57. Улар темир олиш учун углерод оксиди билан темир оксидини кимёвий бириктириш йўлини билишган; бундан эса говаксимон металл масса - крица58 хосил бўлган. Ҳозирги кунда хам бундай усулда олинган темирнинг сифати печда эритиш оркали олинувчи темирдан анчагина юкори туради54. Турк хоконлиги ўзбек давлатчилиги тарихининг муҳим боекичларидан бири бўлиб, унинг тарихига багишланган фундаментал тадқиқотларда тарихий вокеа ва ҳодисалар каторида ҳарбий сиёсат, жангу жадаллар ҳақида ҳам қизиқарли маълумотлар қайд этилган. Хусусан, минтақанинг турли жойларидан топилаётган қадимги туркларга тегишли қабрқўргонлардаги курол-яроғлар, жангчиларнинг кийимлари, от-уловлари билан бирга коятош еуратларида тасвирланган жанг лавҳалари ҳам бу ҳақида янада аникроқ маълумотлар беради61. Хуллае, шу кунгача кўлга киритилган археологик топилмалар ва ёзма манбалар кадимги туркларнинг харбий бошқаруви ва қўшин тузилиши, мудофаа, узоқдан (масофали) ва якиндан олиб борилган жанглари ва умуман, харбий санъатини ўрганиш имконини беради.