O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi mirzo ulug'bek nomidagi o'zbekiston milliy universiteti

SO'ZNING MORFOLOGIK TARKIBI.
MORFEMA 
So'zlarning ma'no jihatini hisobga olib ularning tarkibida o'zak, ya'ni aso-
siy leksik ma'nosini ifodalovchi qismi va shu so'z ma'nosini aniqlashtirib 
beruvchi affikslarni ajratamiz. Masalan, paxtakorlar – paxta shu so'zning o'zagi, 
-kor kasbni ko'rsatuvchi, undan boshqa so'z yasovchi affiks va -lar ko'plik shak-
lini ifodalovchi affiks. Affiks (lotincha 
affix
– qo'shiluvchi) so'zni yasash va un-
ing shaklini o'zgartirishda qo'llanuvchi barcha vositalarning majmuidir. 
Affikslar so'zdagi o'rni va tildagi bajaradigan vazifasiga ko'ra tasnif etiladi. 
So'zdagi o'rniga ko'ra affikslar uch turli bo'ladi:
1) so'zning o'zagidan oldin qo'shiluvchi – prefiks (bemalol, bama'ni kabi);
2) so'zning oxiriga qo'shiluvchi postfiks (ko'payish, kelmoq, sezgir kabi);
3) so'z o'zagi va boshqa qismini ulash uchun uning o'rtasiga qo'shiluvchi -
infiks (ishqiboz, gultojixo'roz kabi).
O'zbek tilida asosan postfikslar ko'proq qo'llanadi, unda prefiks va in-
fikslar faqat chet tillardan olingan so'zlardagina qo'llanadi. Postfikslarni odatda 

---

- 114 -