O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

Barqaror 
Nevrotizm 
Introvert 
Xotirjam, 
muvozanatlashgan, 
ishonchli, 
nazorat 
qiluvchan, 
tinchliksevar, e’tiborli, g‘amxo‘r, 
passiv 
Kayfiyati tez o‘zgaruvchan, 
xavotirlanuvchan, 
rigid, 
mulohazali, pessimist, mahdud, 
muloqotchan emas, indamas 
Ekstravert 
Lider, 
beg‘am, 
quvnoq, 
ko‘ngilchan, 
hozirjavob, 
muloqotchan, 
do‘stliksevar, 
kirishimli 
Jizzaki, xalovatsiz, agressiv, 
qo‘zg‘aluvchan, 
o‘zgaruvchan, 
impulsiv, optimist, aktiv 
Jadvaldan shuni ko‘rish mumkin-ki, introvert va barqaror shaxslar, qonun-
qoidalarga amal qiladigan, g‘amxo‘r va e’tiborli insonlardir. Va aksincha, introvert 
va neyrotizm kombinatsiyasi individ xadda-harakatlarida xavotirlanish, pessimistik 
kayfiyat va mahdudlikka sabab bo‘ladi. Ekstravert va barqaror shaxsning xulq-
atvorida mehribonlik, ko‘ngilchanlik va kirishimlilik ko‘zga tashlanadi. Va 
nihoyat, ekstravert va neyrotizmga moyil shaxslarda agressiv xulq-atvor, 

---

256 
impulsivlik hamda tez qo‘zg‘aluvchanlik singari xususiyatlar namoyon bo‘ladi. 
SHuni alohida ta’kidlash kerak-ki, Ayzenk asosiy e’tiborini individual farqlarga 
qaratgan. Demak, bu kombinatsiyalar ichida birini ikkinchisidan afzallik tarafi 
yo‘q. Ularning har birini ijobiy va salbiy jihatlari mavjuddir. 
Keyinchalik Ayzenk o‘z nazariyasiga shaxsni o‘lchashdagi uchinchi tipni, 
ya’ni 
psixotizm – Super-ego kuchi
ni kiritgan. Bu xususiyatga ega shaxslar 
egotsentrik, impulsiv, boshqalarga nisbatan befarq, jamiyat normalariga qarshilik 
qilishga moyil bo‘ladi. Ular ko‘pincha xavotirda bo‘lishadi, insonlar bilan 
muloqotga kirishishga qiynalishadi va boshqalarga ko‘ngilsizliklar olib kelishadi. 
Ayzenkning fikricha, psixotizm genetik xususiyatga ega bo‘lib, bu holat ayollarga 
nisbatan erkaklarda ko‘proq uchraydi
88
.