O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi marketing

2.2 - jadval

	Marketing funksiyasi tarkibi
	Ichki va tashqi muhit tahlili, xalqaro bozorlar tahlili, sotuv bozorlari,
	kapital bozorlari, moddiy va mehnat resurslari bozorlari tahlili, sanoat
Marketing	tarmoqlari tahlili, sotuvlar tahlili, iste’molchilar talablarini o‘rganish,
	tovar tarqatish kanallari tahlili, reklama faoliyatining tahlili, tovar va
tadqiqotlari	uning qadog‘i tahlili, axborot to‘plash va tahlil qilish, marketing
	operatsiyalarini o‘rganish, marketing–miks kompleksi tadqiqoti,
	raqobatchilarni o‘rganish, benchmarking, talab va sotuv hajmining
	istiqbolini belgilash va h.k.
Mahsulot	Tovar siyosatini ishlab chiqish, ishlab chiqarishning mahsulotlar
assortimentini	assortimentini ishlab chiqarish va aniqlash, mahsulot sifati va uning
rejalashtirish	raqobatbardoshlik ko‘rsatkichlarini kuchaytirish, yangi mahsulot
siyosati	ishlab chiqarish va boshqalar.
	Tovarlarni sotish va taqsimlash siyosatini ishlab chiqish, samarali
Sotishva	sotuv kanallarini		tashkil etish, sotuv kanalarini tanlash, yuklarni
	saqlash,	tashish,	transportirovka qilishni	tashkil qilish, savdo
taqsimlash
	aylanmasi va budjetini aniqlash, sotuv hajmi va tovarlar oqimini tahlil
	qilish.
	Reklama va sotuvni rag‘batlantirish siyosatini ishlab chiqish, sotuvni
Reklama va	rag‘batlantirish mexanizmlari samarasini asoslash, savdo agentlari
	harakatlarini muvofiqlashtirish, tovar harakati jarayonida yangi
sotuvni	internet texnologiyalar va elektron savdo samarasini asoslash,
rag‘batlantirish	xaridorlar va iste’molchilar xaridini rag‘batlantirish, firmaning ichki
	reklamasini tashkil qilish, sotish bilan shug‘ullanuvchi ishchi
	xodimlarni rag‘batlantirish, omma bilan aloqalarni rivojlantirish.
	Narx shakllanishining taktika va strategiyasini ishlab chiqish, tovar
Narx	hayotiylik	davrining turli bosqichlarida turli		bozorlar uchun narx
	matritsasini ishlab chiqish, joriy narxlarning o‘zgarish mexanizmini
shakllantirish
	ishlab chiqish, raqobatchilar narxi tahlili, yangi tovarlar narxini
	belgilash va h.k.
Marketing-	Marketingni boshqarishni tashkil etish, kontrolling, marketing xizmati
	tarkibiy qismini ishlab chiqish, marketing faoliyatidagi qarorlarni
menejment	optimallashtirish, audit-marketing, marketing xizmati faoliyatining
	samarasini baholash.

Marketing faoliyati funksiyasi esa keng qamrovli bo‘lib, u quyidagi funksiya osti vazifalarini o‘z ichiga oladi.

43

0. 
   Tashqi muhit tahlili.
   

0. 
   Ishlab chiqarish dasturlarini muvofiqlashtirish va firmaning ishlab chiqarish salohiyatini tahlil qilish.
   
1. 
   Bozor va iste’molchilarni o‘rganish.
   

0. 
   Tovar siyosatini o‘rganish.
   

0. 
   Tovar harakati va sotuvni shakllantirish.
   

0. 
   Bozorda firma maqsadlari va strategiyasini asoslash.
   

0. 
   Marketing faoliyatini boshqarish.
   

0. 
   Marketing faoliyati vazifalari samarasini baholash.
   

0. 
   Firma mahsulotlari va xizmatlarini ekologik sof va ijtimoiy-etik normalarga mos kelishini ta’minlash.
   

Marketing faoliyati funksiyalarining keng qamrovligi va ulardan qaysi vaqtda foydalanish kerakligi juda ko‘p omillarga bog‘liq. Jumladan, mahsulot ishlab chiqarish hajmi, ishchilar soni, asosiy fondlar tarkibi, tashkiliy boshqaruv strukturasining takomillashganligi, moliyaviy ta’minlanganlik va hokazo. Amaliyotda marketing faoliyati-ning funksiyalari ko‘p omillarga bog‘liq bo‘lib, firmaning konkret davr ichidagi texnik – iqtisodiy ko‘rsatkichlariga qarab u yoki bu vazifani bajarish maqsad qilib qo‘yiladi. Korxona marketing xizmatida ko‘proq quyidagi funksiyalar bajariladi: 1-marketingni tashkil qilinganlik darajasini baholash; 2-marketingni rejalashtirish; 3-marketingni tashkil qilish; 4- sotuv; 5- reklama; 6-yangi tovarni ishlab chiqish.

Hozirgi sharoitda marketing funksiyasi tobora kengayib, uning integrallashgan, ya’ni firmaning barcha bo‘limlari bilan muvofiqlashgan funksiyasi shakllanmoqda. Buning tub ma’nosi shundan iboratki, firmadagi barcha funksiyalar asosiy maqsadga erishish uchun yo‘naltirilgan va bir — biri bilan chambarchas bog‘liq bo‘lishi kerak. Marketingning integrallashgan funksiyasi firma barcha bo‘limlari funksiyalari bilan muvofiqlashgan va firmaning samaradorligini ta’minlashga yo‘naltirilgandir.

2.3. Bozor faoliyati strategiyasi va taktikasini ishlab chiqish bo‘yicha marketingning vazifalari

Firmaning maqsadiga mos ravishda turli marketing konsepsiyalari ishlab chiqiladi. Istiqboldagi rivojlanish strategiyasi belgilanadi. Korxo-naning tashkiliy strukturasi mukammallashtiriladi. Tovarni samarali sotish kanallari aniqlanadi va tanlanadi. Korxonaning atrof-muhit bilan

44
bog‘liq bo‘lgan vazifalariga quyidagilar kiradi: ishlab chiqaruvchi o‘z mahsulotlari bilan iste’molchiga zarar yetkazmasligi, atrof-muhitni ifloslantirmasligi, ekologik sharoitga salbiy ta’sir ko‘rsatmasligi shart.

Yuqorida sanab o‘tilgan vazifalar bilan birga marketing axborot bazasini shakllantirish, ulardan to‘g‘ri foydalanish va maqsadga erishish muhim hisoblanadi.

Shunday qilib, marketingning bosh vazifasi firmaning potensial imkoniyatlarini miqdoriy jihatdan to‘g‘ri baholab bozordagi talabga taklifni moslashtirishga harakat qilishdir. Bozor faoliyati strategiyasi va taktikasini ishlab chiqish bo‘yicha marketingning uchta o‘zaro bog‘liq vazifalari mavjud (1986-y. Meffert tomonidan tavsiya qilingan):

23. 
    Bozor bilan bog‘liq bo‘lgan talabni tartibga solish vazifalari.
    

23. 
    Firma va korxona faoliyatiga bog‘liq vazifa.
    

23. 
    Tashqi muhit va ijtimoiy tashkilotlar bilan bog‘liq vazifalari. Marketing vazifalari ma’lum ketma-ketlikda firmaning maqsadlari-
    

ga muvofiq ravishda shakllanadi.
2.3 - jadval