O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. E. Mamarajabov, sh sh. Adinayev, R. A. Razzokov kompyuter ta’minoti

Operasion tizimning yuklovchisi. 
Operasion tizimni yuklovchi — bu Boot Record 
va Sistem Bootstrap dasturli modulidir. Odatda oddiygina yuklovchi deb ataladigan 
bu modul tezkor xotiraga DOS ning ushbu ikkita faylini О‘qish uchun 
mо‘ljallangan: BIOS kengaytirmaning IBMBIO. COM moduli (yoki EM BIOS) va 
uzulishlarni qayta ishlash moduli. Yuklovchi har bir formatlangan diskda 0-
yo’lakning 0-tomonida 1-sektorda joylashadi. Yuklovchining hajmi 512 bayt, ya’ni 
bu uncha katta bо‘lmagan dastur. Yuklovchi boshlanishida BIOS tо‘g‘risida (firma-
tayyorlovchi nomi va tizimning sana - versiyasi) va diskdagi yozuvlarning 
strukturasi tо‘g‘risida (disk formata, diskdagi va klasterdagi sektorlar soni, fayllarni 
joylashtirish jadvallari soni va b. ) xizmat ma’lumoti joylashtiriladi, keyin esa 
dastur-yuklovchining о‘zi joylashadi.
BIOS kengaytmasi bloki. 
BIOS mashina DEQQ, joylashgan va shuning uchun 
SHK ning shu modeli uchun barcha mumkin bо‘lgan operasion tizimlarning 
umumiy va о‘zgarmaydigan qismi hisoblanadi. DE58 ichidagi narsani о‘zgartirish 
murakkab ishdir va shuning uchun amalda bajarilmaydi. Lekin, kerak bо‘lib 
qolganda, BIOS vazifalarini, qо‘shimcha modullar yordamida kengaytirish yo’li 
bilan о‘zgartirish mumkin. Bu zaruriyat quyidagi holatlarda kelib chiqishi mumkin: 
• SHK ga yangi Tashqi qurilmalar ulanganda; 
• tezkor xotirada diskni modellashtirilganda (virtual yoki elektron disk); 
• standart bо‘lmagan buyruqli processorni ishlatganda va b.
Bunday qо‘shimcha modul IBMBIO. COM (yoki EM BIOS) bloki-dir; bu 
blok gо‘yoki BIOS ustiga qurilgan bо‘lib, uning imkoniyatlarini о‘zgartiradi va 
tо‘ldiradi. 
Bu 
dasturli 
modul 
tizimli 
diskda 
saqlanadi. 
DOS 
funkciyalariningо‘zgarganligi yoki tuldirilganligi tо‘g‘risidagi kerakli ma’lumotlar 
operasion tizimga, IBMBIO.COM dasturi bilan fayl konfiguraciyam (DOS 
sozlamasi) CONFIG. SYS da saqlanayotgan buyruqlar yordamida, xabar beriladi. 
Har safar SHK ishga tushirilgandan keyin DOS tizimli diskning о‘zakli katalogini 
qarab chiqadi va unda CONFIG. SYS faylini qidiradi. Agar bu fayl topilsa, u holda 
DOS unda joylashgan barcha buyruqlarni bajaradi.

---

148 
Agar konfiguraciya fayli yo’q bо‘lsa, u holda unga kirishi mumkin bо‘lgan 
buyruqning parametrlariga qiymatlar "indamaslik" tamoyili bо‘yicha taqdimetiladi. 
Konfiguraciyaning о‘zgartirilgan buyruqlari faqat SHK ning shu joriy ishlash seansi 
uchungina uning navbatdagi qayta ishga tushgunga qadar о‘rnatiladi.
Kо‘pincha 
BIOS 
modulining 
kengaytmasi 
BIOS 
da 
saqlanayotgan drayverlarni mantiqiy almashtirish va yangi drayverlarni 
ulashvazifalarini bajaradi.
BIOS modulining kengaytmasi yana ushbu ikkita vazifani ham bajaradi: 
• DOS uzulishlarini qayta ishlash modulini yuklaydi; 
• buyruqli processorni yuklaydi va unga boshqarishni uzatadi.
Shunday qilib, IBMBIO. COM SHK asosiy konfiguraciyasining о‘zgarishini 
hisobga oluvchi va tashqi qurilmalarning qо‘shimcha drayverlarini saqlovchi BIOS 
kengaytmasidir.