O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. E. Mamarajabov, sh sh. Adinayev, R. A. Razzokov kompyuter ta’minoti

bevosita adreslanadigan xotira 
va yacheykalariga maxsus dastur-
drayverlarni ishlatganda yoki mikroprotsessorni himoyalangan ishlash rejimida 
murojaat qilish imkoniyati bor bo`lgan 
kengaytirilgan xotira. 

---

93 
 
Drayver 
— maxsus dastur bo`lib, u xotira va EHM tashqi qurilmalarining 
ishini boshqaradi va MP, AX va EHM ning tashqi qurilmalari orasidagi axborot 
almashinuvini tashkil etadi.
 
Standart xotira 
(SMA — Conrentional Memory Area) deb O dan 640 
Kbaytgacha oraliqdagi bevosita adreslanadigan xotiraga aytiladi.
64 K dan 1024 K gacha adreslar diapazonidagi bevosita adreslanadigan 
xotira 
yuqori xotira 
(UMA — Upper Memory Area) deb ataladi. YUqori xotira 
displei (videoxotira) va doimiy eslab qolish qurilmasi xotirasi uchun rezerv qilib 
qo`yilgan. Lekin odatda yuqori xotirada bo`sh uchastkalar — xotirani boshqarish 
dasturlari yordamida (drayverlar) umumiy vazifali tezkor xotira sifatida ishlatilishi 
mumkin bo`lgan «oynalar» qoladi.
 
Kengaytirilgan xotira 
— bu 1024 K va undan yuqori adresli xotiradir.
Bu xotiraga murojaat qilishning ikki asosiy usuli mavjud: 
— XMS specifikatsiyasi 
(u holda bu xotirani XMA — extended Memory Area deb 
ataladi) bo`yicha; 
— EMS specifikatsiyasi 
bo`yicha (xotirani EM — Expanded Memory deb ataladi).
XMS (Extended memory Specification) specifikatsiyasiga muvofiq 
kengaytirilgan xotiraga murojaat qilish maxsus drayverlarni (masalan, 
HIMEM.EXE - High Memory Manager) ishlatib, kerak bo`lganda XMA ning 
alohida maydonlarini yuqori xotiraning (UMA) bo`sh soholariga jo`natish nuli bilan 
tashkil etiladi. Bu xotirani ba’zida 
qo`shimcha xotira 
deb ataladi.
EMS (Expanded Memory Specification) specifikatsiyasi ancha ilgarigi 
hisoblanadi.Bu specifikatsiyaga muvofiq murojaat qilish jo`natish yo`li bilan emas, 
balki kerak bo`lganda Expanded Memory ning alohida maydonlarini yuqori 
xotiraning bo`sh sohalarida aks ettirish yo`li bilan amalga oshiriladi.Aks ettirish 
EMA maydonlari adreslarini UMA ning bo`sh «oynachalariga» dinamik 
joylashtirish yo`li bilan tashkil etiladi; bunda UMA oynasida qayta ishlanayotgan 
axborot emas, balki shu axborotga murojaat qilishni ta’minlaydigan faqat adreslar 
saqlanadi.

---

94 
EMS specifikatsiyasi bo`yicha tashkil etiladigan xotira aks ettiriladigan 
nomini olgan, shuning uchun 
Expanded Memory 
(EM) so`z birikmasini 
ba’zida