O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. E. Mamarajabov, sh sh. Adinayev, R. A. Razzokov kompyuter ta’minoti

qo`shimcha xotira 
deb ataladi.
EMS (Expanded Memory Specification) specifikatsiyasi ancha ilgarigi 
hisoblanadi.Bu specifikatsiyaga muvofiq murojaat qilish jo`natish yo`li bilan emas, 
balki kerak bo`lganda Expanded Memory ning alohida maydonlarini yuqori 
xotiraning bo`sh sohalarida aks ettirish yo`li bilan amalga oshiriladi.Aks ettirish 
EMA maydonlari adreslarini UMA ning bo`sh «oynachalariga» dinamik 
joylashtirish yo`li bilan tashkil etiladi; bunda UMA oynasida qayta ishlanayotgan 
axborot emas, balki shu axborotga murojaat qilishni ta’minlaydigan faqat adreslar 
saqlanadi.

---

94 
EMS specifikatsiyasi bo`yicha tashkil etiladigan xotira aks ettiriladigan 
nomini olgan, shuning uchun 
Expanded Memory 
(EM) so`z birikmasini 
ba’zida 
aksettiradigan 
xotira 
deb tarjima qilinadi ( garchi Expanded atamasi 
Extended atamasiga o`xshashdir va aniqroq qilib kengaytirilgan, kattalashtirilgan 
kabi tarjima qilinadi ). Aks etgirilgan xotirani tashkil etish uchun EMM. EXE 
drayveridan (Expanded Memory Manager) foydalanish lozim. Aks ettiradigan xotira 
juda ham sekin harakat qiladi va shuning uchun syokin-asta Extended Memory ga 
o`rnini bo`shatib bermoqda.
Kengaytirilgan xotira asosan qiymatlarni va OT ni ba’zi dasturlarini saqlash 
uchun 
ishlatilishi 
mumkin. 
Ko`pincha 
kengaytirilgan 
xotirani 
virtual
(elektron) 
disklarni 
tashkil etish uchun ishlatiladi.
Xotiraning 1024 K dan 1087 K gacha adresli uncha katta bo`lmagan 64 
kilobaytli soxasi bundan mustasnodir 
(yuqori xotira 
deb ataladi, ba’zida uni katta 
xotira deyiladi; NMA — High Memory Area), masalan, u bevosita drayverni 
ishlatishda ham adreslanishi mumkin.
NMA istalgan ma’lumotni, shu jumladan foydalanuvchi dasturlarini saqlash 
uchun ishlatilishi mumkin.
Izoh. 
Zamonaviy SHK larda virtual adreslash rejimi (Virtual — tasavvur qiladigan, 
tuyuladigan) mavjuddir. Virtual adreslash katta sig’imli AX bor bo`lganda yoki 
virtual xotirani tashkil etishda SHK ning adres kengligini oshirish uchun ishlatilib, 
unda AX bilan bir qatorda tashqi xotiraning (odatda diskli) bir qismi ham ishga 
tushiriladi. Virtual adreslashda absolyut adres A
a6s
ni shakllantirishda A
sega
ning bo 
Tashqi xotira 
Tashqi xotira qurilmasi yoki boshqachasiga aytganda, 
tashqi eslab qilish 
qurilmasi 
(TEQQ) judaa xilma-xildir. Ularni bir qator belgilar bo`yicha tasniflash 
mumkin: tashuvchi ko`rinishi bo`yicha, konstrukciya tipi bo`yicha, ma’lumotlarni 
yozish va o`qish tamoyili bo`yicha, murojaat qilish usuli bo`yicha va h. k.
 
Tashuvchi — 
ma’lumotlarni saqlash qobiliyatiga ega bo`lgan moddiy 
ob’ektdir.

---

95 
TEQQ ni tasniflashning mumkin bo`lgan variantlaridan bittasi 42-rasmda 
keltirilgan.
Tashuvchining tipiga bog’liq ravishda barcha TEQQ larni magnit lentadagi 
yig’uvchilar va diskli yig’uvchilarga ajratish mumkin.
Magnit lentadagi yig’uvchilar o`z navbatida, ikki turli bo`ladi: bobinali 
lentadagi yig’uvchilar va kassetali lentadagi yig’uvchilar (strimerlar). SHK da faqat 
strimerlar ishlatiladi.