O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi камолиддин беҳзод номли миллий рассомлик ва дизайн институти

yutuqlaridan  quvonmay  ilojing  yo‗q.  Ilojsizlik  majburiyat  asosida  bo‗ladi.  Kishi 

o‗zi  xohlamasa,  ilojim  yo‗q,  noilojlikdan,  ilojsizlikdan  kabi  ifodalarni  qo‗llaydi. 

Demak, mazkur jumladan, sortchilarimizning yutuqlaridan quvonishga majburmiz, 

lekin  aslida  quvonishni  xohlamaymiz  degan  tagmazmun  uqiladi.  Quvonish  so‗zi 

majburiyat  asosida  bo‗lishi  mumkin  emas.  Ko‗rinadiki,  jumlada  katta  mantiqiy 

xatolik mavjud.  

Aslida  biror  fikrning  davomida  mazkur  so‗zi  qo‗llanadi.  U  ―aytilgan‖,  ―zikr 

etilgan‖  degan  ma‘nolarni  bildiradi  va  qayd  etilgan  narsa-hodisaga  ishorani 

bildiradi. Ammo bu so‗zni fikr ifodasining boshida qo‗llash mantiqning buzilishiga 

olib keladi. Chunki bunda hali hech narsa aytilmagan, zikr etilmagan bo‗ladi. 

   Oddiy  kundalik  nutqda  balki  mantiqsizlik  juda  katta  falokatlarni  sodir 

etmas. Lekin rasmiy hujjatlarda, sud hukmlarida bunday xatoliklarga mutlaqo yo‗l 

qo‗yib bo‗lmaydi. Yaqinda qo‗limga bir sud hukmi namunasi tushib qoldi. Unda 

fikr shunday ifodalangan: 

Dastlabki  tergov  organi  tomonidan  Aliev  Malik  Maxmudovich  2010  yil  02 

oktabr  kuni  kechki  vakt  uzganing  mol-mulkini  kulga  kiritib,  tekin  boylik  orttirish 

maksadida Toshkent shaxar Shabnam kuchasida joylashgan Guzal choyxonasidagi 

stolning  ustidan  fukaro  Olimov  Ravshan  Jo‗raevichga  tegishli  bulgan  bir  dona 

―Samsung‖  rusumli  aloqa  vositasini  yashirin  ravishda  talon-taroj  qilib, 

jabrlanuvchiga moddiy zarar yetkazib, ugirlik jinoyatini sodir kilgan.  

Nazarimda,  jumlani  mantiqiy  deb  bo‗lmaydi.  E‘tibor  qilinsa,  gap 

mazmunidan  o‗g‗irlik  jinoyatini  dastlabki  tergov  organi  sodir  qilgan  degan  fikr 

uqiladi.

 

Shuningdek,  O‗G‗IRLAMOQ  so‗zida  yuqorida  berilgan  1)  ―jinoyat;  2) 

―yashirin‖;  3)  ―moddiy  zarar  yetkazish‖;  4)  ―o‗zganing  mol-mulkini  qo‗lga 

kiritish‖;  5)  ―tekin  boylik  orttirish  maqsadida‖  ma‘nolari  mujassam.  Qolaversa, 

bitta  telefon  apparatini  o‗g‗irlash  talon-taroj  qilish  degani  emas.  Talon-taroj  katta 

miqdordagi  boylikni  o‗marishni  anglatadi.  Bu  so‗zga  ―O‗zbek  tilining  izohli 

lug‗ati‖da quyidagicha izoh berilgan: 

TALON-TOROJ  Hamma yoqdan tortqilab talash, o‗zlashtirish, tala-tala, tort-

tort.  Talon-toroj  yurtni  vayron  etdi,  mamlakat  zavol  topdi.  S.Karomatov,  So‗nggi 

barxan. Talon-toroj, bosdi-bosdilar tovsillab, Samarqand yonida Buxoroning ham 

bir  qadar  osoyishta  turgani  tufayli  yillar  tez  kechayotganday  tuyular  edi. 

Mirmuhsin, Me‘mor. 

Menimcha,  talon-taroj  so‗zi  yuridik  nutqda  bunday  terminologik  ma‘noga 

ega  bo‗lmasa  kerak.  Aks  holda  izohli  lug‗at  uni  qayd  etgan  bo‗lur  edi.  Ammo 

qanday  bo‗lsa  ham,  umumiy  izohli  lug‗atlarimizdagi  ma‘no  doirasida  bo‗lishi 

lozim   

Bizningcha, keltirilgan matnni quyidagicha tuzatish lozim: 

Dastlabki  tergovda  Aliev  Malik  Mahmudovich  2010  yil  02  oktabr  kuni 

kechqurun  Toshkent  shahar  ―Shabnam‖  ko‗chasida  joylashgan  ―Go‗zal‖ 

choyxonasidagi  stolning  ustidan  fuqaro  Olimov  Ravshan  Jo‗raevichga  tegishli 

―Samsung‖ uyali telefonini o‗g‗irlaganligi aniqlandi.

 

 

Matbuot  sahifalarida  ham  mantiqiy  xatoliklar  uchrab  turadi.  Masalan, 

―O‗zbekiston  ovozi‖  gazetasining  2006  yil  20  iyun  sonida  e‘lon  qilingan 

maqolalardan  biridagi  mantiqiy  xatolikni  ustoz  professor  N.Mahmudov 

---

75 

 

aniqlaganlar:  Buldozer, ―Zil" avtomashinamiz miltiqning o‗qiday uchadi... Aynan 

buldozerni  miltiqning  o‗qiga  qiyoslab  bo‗lmaydi.  Uning  harakat  tezligini  

toshbaqaning  harakat  tezligiga  qiyoslash  mumkin,  miltiqning  o‗qiga  emas. 

Mantiqsizlik kulgili holatni keltirib chiqargan.  

  Ayanchli  tomoni  shundaki,  yozma  nutqdagi  bunday  mantiqsizliklar 

o‗qimishli,  oliy  ma‘lumotli  mutaxassislar  nutqida  uchramoqda.  Demak,  mantiqiy 

tafakkurni  rivojlantirish,  mantiqli  nutqni  o‗stirish  masalasida  zimmamizda 

kechiktirib bo‗lmaydigan vazifalar turibdi.