O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi камолиддин беҳзод номли миллий рассомлик ва дизайн институти



Download 1,34 Mb.
Pdf ko'rish
bet28/76
Sana30.12.2021
Hajmi1,34 Mb.
#92177
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   76
Bog'liq
5 6192887123327058281

                                                           

5

 Бу тўғрида Интернетнинг www//http.envikipedia.ru сайтидан маълумот олиш мумкин.  




48 

 

uchramaydigan  hodisa.  Litsiy  tomonidan  bitilgan  har  bir  nutq  sud  minbaridan 

turib  gapiriladigan  oddiy  safsata  emas,  balki  mohir  notiq  qalamiga  mansub  bir 

asar sifatida ahamiyatlidir. Uni ijro etayotgan odam go‗yo sud minbari sahnasida 

rol ijro etayotgan aktyorni eslatib, tinglovchilar ongiga hikoyasini singdirib, ular 

qalbini junbushga keltiradi.  

Yunonlarda  notiqlik  san‘atining  quloch  yoyishi  sud  notiqligidan  so‗ng 

harbiy  notiqlik  va  siyosiy  notiqlik  kabi  turlarning  paydo  bo‗lishiga  olib  keldi. 

Shu  tariqa  chiroyli  so‗zlash  san‘ati  asta-sekin  rivojlanib  borib,  badiiy 

adabiyotning  shakllanishida  muhim  ahamiyat  kasb  etdi.  Eng  muhimi,  notiqlik 

san‘atining rivoji tragediya, komediya kabi janrlarning tug‗ilishiga ijobiy ta‘sir 

ko‗rsatdi  hamda  notiqlik  nazariyasi  bo‗lmish  Ritorikaning  vujudga  kelishiga 

sabab bo‗ldi.  

Qadimgi  Yunoniston  madaniyati  xususida  so‗z  yuritilar  ekan,  o‗zining 

falsafa,  mantiq,  she‘riyat  va  notiqlik  san‘atiga  bag‗ishlangan  mashhur  asarlari 

bilan  butun    dunyoga  dovrug‗  tarqatgan  olim  Aristotelning  nomini  tilga  olish 

o‗rinlidir.  Ma‘lumki,  Aristotel  yashagan  davrda  (mil.  av.384-322y.)  Afinada 

chiroyli  so‗zlashga  qiziqish  kuchaygan  edi.  Natijada  qator  falsafiy-pedagogik  

maktablar  bilan  bir  qatorda  notiqlik  maktablari  ham  ochilgan.  Keyinchalik 

chiroyli so‗zlash madaniyatiga bag‗ishlangan qo‗llanmalar yuzaga kela boshladi. 

Shunday  asarlardan  biri  Aristotelning  ―Ritorika‖  asari  edi.  Buyuk  olim  uni 

mashhur  ―Poetika‖  asaridan  so‗ng,  ya‘ni  miloddan  avvalgi  330  yillarda,  ya‘ni 

Afinaga  so‗nggi  marta  kelganida  yozgan  edi.  ―Ritorika‖  uch  kitobdan  iborat 

bo‗lib, asarning birinchi va ikkinchi kitoblari asosan chiroyli so‗zlash, odamlarni 

mahv  qilish  va  ishontirish  uslublaridan  iborat  bo‗lgan  mulohazalardan  tashkil 

topgan.  Uchinchi  ktobda  esa  nutq  mantiqiga  juda  katta  ahamiyat  beriladi. 

Olimning fikricha, notiq tilidagi turli qorishmalar, ya‘ni so‗zlarning noto‗g‗ri va 

noo‗rin talaffuz qilinishi, jumlalarning mantiqan har xil tuzilishi so‗zlovchining 

katta  xatosidir.  Har  bir  aytilgan  noto‗g‗ri  gap  insonning  boshiga  yetishi 

mumkinligini qayd etadi.  

Aristotel notiqlik san‘atini 5 qismga ajratadi. Bular quyidagilardir: 

1.Materialni kashf etish (qiziqarli matn topa bilish). 

2. Materialni joylashtirish shakli (rejasi). 

3. Materialni eslab qolish (o‗zlashtirish). 

4. Materialni so‗z yordamida to‗g‗ri ifodalash. 

5. Materialni to‗liq tasvirlash. 

6. Materialni to‗g‗ri talaffuz qilish

6



Shunisi  e‘tiborliki,  Aristotelning  ushbu  fikr-mulohazalari  hozirgi  kunga 

qadar ham o‗z qimmatini saqlab kelmoqda.  

Qadimgi yunon notiq va faylasuf olimlari orasida Rim yaqinidagi Arpina 

shahrida dunyoga kelgan sitseron (mil.av.103-43) ham alohida o‗rin tutadi. Otasi 

farzandiga  yaxshi  tarbiya  berish  maqsadida  Rimga  ko‗chib  o‗tadi.  sitseron  u 

yerda yunon murabbiylari qo‗lida tahsil oladi. Bo‗lajak notiq ayni vaqtda falsafa 

ilmi  bilan  ham  shug‗ullanadi.  Lekin  uni  ko‗proq  notiqlik  san‘ati  qiziqtiradi. 


Download 1,34 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   76




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish