O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi jizzax politexnika instituti “fizika” kursidan

 
3-topshiriq: mavzuga doir taqdimot slaydini tayyorlash
(Slayddan mavzu, mavzu rejasi, 
ko’rgarma vositalari, qiziqarli faktlar,video darslar, ta’rif va formulalar, jadvallar, mavzu 
yuzasidan xulosa, adabiyotlar ro’yhati joy olishi kerak.) 
 

---

12 
Mustaqil ish № 4 
 
 Mavzu: Mexanikada kuchlar. Butun olam tortishish qonuni 
 Maqsad:
Mexanikada kuchlar va ularning turlarini o’rganish 
 
Ushbu mavzuni mustaqil o’rganish uchun tavsiya etiladigan mavzular 
1.
Tortishish,ishqalanish,elastiklik kuchlari. 
2.
Tabiatda fundamental kuchlar. Yer bilan Oyning o’zaro ta’sir kuchi haqida. 
3.
Kipler qonunlari. 
4.
Tabiatda tezliklar. Kosmik tezliklar. 
Mavzuga doir topshiriqlar 
 
1 – topshiriq
Quyidagi savollarga javob bering 
 
1.Ishqalanish kuchi deb nimaga aytiladi. Texnika va turmushda ishqalanishning foydasi va 
zararini ayting. Ishqalanishni kamaytirish va orttirish uchun qanday choralar ko’riladi? 
2.Ishqalanishning qanday turlarini bilasiz? 
3.Elastik kuchlar deb nimaga aytiladi? Guk qonunini ta’riflang va formulasini yozing. 
4. Deformatsiya deganda nimani tushunasiz. Elastik va plastik deformatsiya deb nimaga 
aytiladi? 
5.Butun olam tortishish qonunini ta’riflang va formulasini yozing. 
6.Gravitatsion doimiyning ma’nosini tushuntiring. Uning kattaligini va o’lchov birligini 
yozing. 
7.Kosmik tezliklar ( 1, 2, 3 chi kosmik tezliklar) 
8.Yerdan h balandlikdagi va Yer sirtidagi jismlarga butun olam tortishish qonunini qo’llab 
uning ifodasini yozing 
 2 – topshiriq Mavzuga doir quyidagi masalalarni yeching 
 
1 – masala.
(2.133).Diametrlari d
1 =
4 sm va
d
2
= 6 sm bo’lgan ikkita mis sharlar bir – biriga 
tegib turibdi. Bu sistemaning gravitatsion potensial energiyasi topilsin. 
2 – masala. 
Yer sharining R radiusini, uning o’rtacha

zichligini va yer sirti yaqinidagi 
og’irlik kuchining g tezlanishini (kitobning ilova qismidagi jadvallarga qaralsin) bilgan holda 
tortishish doimiyligi hisoblansin.(R=6,37 10
6
m,

=5500 kg/m
3
, g=9,81 m/s
2
.) 
. 3
 – masala
Biror bir planetaning ekvatorida qutbiga nisbatan jismlar ikki barobar kichik og‘irlikka 
ega. Planeta moddasining zichligi ρ=3·10
3
kg/m
3
. Planetaning o‘z o‘qi atrofidagi aylanish 
davrini aniqlang. 
. 4
– masala
Agar qutbda ekvatorga nisbatan jism og‘irligi ikki barobar katta bo‘lsa, sharsimon 
planetaning zichligi topilsin. Planetaning o‘z o‘qi atrofidagi aylanish davri T=2 soat 40 min ga 
teng.