2. Aylanma mablag‘lar xolatining statistikasi
Korxonalarda aylanma mablag‘larni statistik o‘rganish ularning umumiy
hajmini aniqlash va uning yil davomida o‘zgarishini tahlil qilishdan boshlanadi.
Aylanma mablag‘larning umumiy mablag‘lar summasiga nisbati bilan topiladi.
Ay.mabl.
AMB = -----------------------
Balans jami
5660 x 100
Misolda: yil boshida AMB = --------------- = 60,0 %,
9345
6000 x 100
yil oxirida: AMB = ----------------- = 61,9 %
9700
Aylanma mablag‘lar tarkibidagi zaxiralar va harajatlar (3.AM) hissasi,
qancha mablag‘lar zaxira va harajatlarga sarflanganini bildiradi. Bu ko‘rsatkich
quyidagi hisoblanadi:
ZXM (zaxira va harajatlar)
ZAM = ----------------------------------------
A . M
3000 x 100
Misolda: yil boshida ZAM = -------------------- 53,0 %
54
5660
2700 x 100
yil oxirida ZAM = ------------------- = 45 %
6000
Aylanma mablag‘lar tarkibidagi pul mablag‘larining hissasi, korxonadagi
mavjud pul mablag‘larining aylanma mablag‘lar summasiga foizlardagi nisbati
bilan aniqlanadi.
Pul mablag‘lari (P.M)
PAM = --------------------------------;
Ay.mabl.
300 x 100
Misolda: yil boshida P.A.M. = ----------------= 5,3
5660
450 x 100
yil oxirida P.A.M. = ---------------- = 7,5 %
6000
Aylanma mablag‘lar tarkibida debitor qarzlarning (DAM) hissasi,
mavjud debitor qarzlarning aylanma mablag‘lar summasi foizlardagi nisbati
bilan hisoblanadi.
Debitor qarzlar x 100
DAM = ------------------------------------;
Ay.mabl.
1900 x 100
Misolda: yil boshida D.A.M. = ---------------- = 33,6 %
5660
2000 x 100
yil oxirida D.A.M. = ------------------- = 33,3 %
6000
Bu ko‘rsatkich muhim ko‘rsatkichlardan biri bo‘lib, debitor qarzlarning
hissasi aylanma mablag‘larda qanchalik kam bo‘lsa, shunchalik yaxshi
baholanishi lozim. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining farmoniga (1999 yil
19 iyul) asosan qarz hisob-kitoblar 90 kundan o‘tsa muddati o‘tgan debitor
qarzlar hisoblanadi. Muddati o‘tkazib yuborilgan debitorlik qarzlar paydo
bo‘lganligi uchun vazirliklar, idoralar, korxonalar rahbarlarining javobgarligini
oshirish to‘g‘risida O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi mahsus qaror
qabul qildi.
Shuning uchun ham aylanma mablag‘lar tahlilida muddati o‘tgan debitor
qarzlarning umumiy debitor qarzlardagi hissasini ham aniqlash lozim.
MUD x 100
MUD = --------------------------------;
Debitor qarz
825 x 100
Misolda: yil boshida MUD = ------------------- = 43,4%
1900
970 x 100
yil oxirida MUD = ----------------- = 48,5 %
2000
Korxona aylanma mablag‘lar tarkibidagi o‘z mablag‘lari hissasi mavjud
aylanma mablag‘larining qancha qismi o‘z mablag‘lari manbai bilan
qoplanganini bildiradi. Bu ko‘rsatkich o‘z mablag‘lari manbaini foizlarda
aylanma mablag‘larga nisbati bilan hisoblanadi.
O‘z mablag‘lari x 100
UzAM = --------------------------------;
Ay.mabl.
3430 x 100
Misolda: yil boshida Uz.A.M. = ----------------- = 60,6% 5660
Do'stlaringiz bilan baham: |