O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi jizzax politexnika instituti

Yonilg‘i elementlari. Kimyoviy tok manbalarining bu guruhi birlamchi elementlarining o‘ziga xos xususiyati shundan iboratki, bunda uzluksiz va uzlukli rejimda zaryadsizlanuvchi qaytmas elektrokimyoviy sistemalardan foydalaniladi. Lekin yonilg‘i elementlari hamda yonilg‘i batareyalarini elektrokimyoviy generatorlarlar ham deb atalib, ularning tuzilishi va ishlash prinsipi shunchalik turli-tumanki, shu sababli ularni an’anaviy alohida guruhlarga ajratish mumkin. Birlamchi elementlardan farqli ravishda ularda aktiv moddalar tok hosil qiluvchi reaksiya zonasiga tashqaridan beriladi. Nazariy jihatdan yonilg‘i elementi katod va anoddagi aktiv moddalarining zahirasi ko‘p marta to‘ldirilganligi tufayli cheklanmagan holda uzoq vaqt ishlashi mumkin. Amalda elektrokimyoviy generatorlarning xizmat muddati chegeralangan va qaytar oraliq reaksiyalarning sodir bo‘lishi bilan bog‘liq.
Yonilg‘i elementlarining sinflarga ajratishning bir necha xil belgilari ma’lum.
Elektrolitning ishchi harorati bo‘yicha:
1. quyi haroratli (100 ºS dan past)
2. o‘rtacha haroratli (100-500 ºS oraliqda)
3. yuqori haroratli (500 ºS dan yuqori)
Elektrolitning kimyoviy xossalari bo‘yicha:
1. kislotali
2. ishqoriy
Elektrolitning fizikaviy holati bo‘yicha:
1. gazsimon reagentli
2. suyuq reagentli
3. qattiq reagentli
Manfiy elektrodining aktiv moddasining turi bo‘yicha:
1. vodorodli
2. gidrazinli
3. metanollielementlarga bo‘linadi.
Akkumulyatorlar. Kimyoviy tok manbalarining bu turi birlamchi va yonilg‘i elementlardan elektrodlarning elektrokimyoviy qaytarligi bilan farq qiladi. Shuning uchun ular ko‘p marta foydalaniladigan kimyoviy tok manbalari hisoblanadi. Zaryadsizlangan akkumulyator dastlabki energetik holatiga zaryadsizlanishdagi tok yo‘nalishiga teskari yo‘nalishda o‘zgarmas elektr tokini o‘tkazish bilan keltiriladi. Bunday zaryadlanish va zaryadsizlanish sikllarining soni ayrim turdagi akkumulyatorlarda o‘n minggacha, boshqalarida esa 5 ta bilan chegaralanib qolishi mumkin.