O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi jizzax politexnika instituti

7-MA’RUZA
Mavzu: Standart potensial haqida tushuncha
Reja:

1. 
   Oksidlanish - qaytarilish potentsiali
   
2. 
   Amalgama elektrodlar
   
3. 
   Standart elektrodlar
   
4. 
   Elektrokimyoviy kuchlanishlar qatori
   

Oksidlanish - qaytarilish potentsiali
Agar FeCl₃ va FeCl₂ eritmkalar aralashmasiga, ya’ni bir metallning har xil valentli tuzlari eritmasi aralashmasiga, umuman, oksidlovchi va qaytaruvchi moddalarning eritmalari aralashmasiga platina singari betaraf metall tushirilsa, oksidlanish - qaytarilish potentsiali (redoksi) hosil bo’ladi: Bunday elektrodlar oksidlanish qaytarilish elektrodlari deb ataladi.
Masalan, FeCl₃ (ya’ni Fe³⁺) va FeCl₂ (ya’ni Fe⁺²) eritmalari aralashmasiga platina tushirilgan bo’lsin. Odatda elektrodlar quyidagicha yoziladi:
FeCl₃, FeCl₂ | Pt
a_o a_q
vertikal chizig‘i fazalar chegarasini ko‘rsatadi.
Bu elektrod boshqa bir elektrod bilan tutushtirilsa, eritmada oksidlanish yoki qaytarilish jarayoni boradi.
FeCl₃ + e FeCl₂ yoki Fe³⁺+ae Fe²⁺
Agar reaksiya chapdan o’ngga ketsa, reaksiyaning borishi uchun elektron kerak bo’ladi, aksincha, reaksiya o’ngdan chapga tomon borsa, elektron ajralib chiqadi. Reaksiyaning borishi uchun kerak bo’ladigan elektronni eritmaga tushirilgan platina beradi. Masalan, Fe³⁺ ioniga elektron platinadan o’tadi. Natijada platinaning o’zi musbat zaryadlanadi. Musbat zaryadli platina eritmadagi manfiy eritmalarni o’ziga tortadi. Natijada qo’sh elektr qavat hosil bo’ladi.
Shunday qilib, platina bilan eritma chegarasida potentsiallar ayirmasi vujudga keladi. FeCl₃, FeCl₂ | Pt elektrodi ayni birlashtirilgan ikkinchi elektrodga nisbatan manfiyroq potentsialga ega bo’lganda va elektrod bilan birlashtirilganda bu hol yuz beradi.
Aks holda jarayon o’ngdan chapga boradi, eritmada borayotgan jarayonda elektron ajralib chiqadi, bu elektron Fe²⁺ dan platinaga o’tib uni manfiy zaryadlaydi. Manfiy zaryadlangan platina eritmadan musbat ionlarni tortib, qo’sh elektron qavat hosil qiladi.
Demak, oksidlanish-qaytarilish potentsiali elektron almashinishi elektron bilan eritma chegarasida elektroddan eritmaga yoki eritmadan elektrodga elektron o’tish natijasida hosil bo’ladi. Oksidlanish-qaytarilish elektrodlarining boshqa elektrodlardan farqi shundaki, elektrod potentsialining vujudga kelishida eritmaga tushirilgan metall jarayonda bevosita ishtirok etmaydi, oksidlanish - qaytarilish elektrodlaridan boshqa elektrodlarda esa ular potentsialining hosil bo’lishi jarayonida bevosita (o’zi ioni bilan) ishtirok etadi.
Oksidlanish qaytarilish potentsialining qiymati, ya’ni elektrodning naqadar musbat yoki manfiy zaryadlanish elektroddan olingan yoki berilgan elektrodlarning soniga bog’liq. Bu esa o’z navbatida, oksidlovchi modda bilan qaytaruvchi modda aktivligining (konsentratsiyaning) nisbatiga propatsionaldir. Agar yuqoridagi oksidlanish-qaytarilish reaksiyasiga (9) tenglama tadbiq etilsa, oksidlanish qaytarilish potentsiali uchun quyidagi ifoda hosil qilinadi: