Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi jizzax davlat pedagogika instituti begbutayev a. E., Yusupov r. M

 
HTTP protokoli 
Bu protokol protokollar orasida eng koʻp ishlatiladigani boʻlib, u bilan 
millionlab foydalanuvchilar Internetda dunyo boʻyicha har kuni ishlaydilar.
HTTP (Hyper Text Transfer Protocol) protokoli maxsus Internet uchun 
loyihalashtirilgan. U «mijoz – server» texnologiyada ishlaydi, yaʻni axborotni 
soʻrovchi mijoz mavjud va bu soʻrovlarga ishlov berib uni joʻnatuvchi server qismi 
ham mavjud deb bilinadi. 
HTTP ilovalar osqichida ishlaydi. Bu shuni bildiradiki, koʻrilayotgan protokol 
transport protokolining xizmatidan foydalanishi darkor, yaʻni TCP protokolidan. 
Oʻz ishida protokol URI (Uniform Resource Identifier) resursni noyob 
identifikatori tushunchasi ishlatiladi. URI parametrlar bilan ishlashni quvvatlaydi, 
bu hol esa protokolning vazifasini kengaytiradi. Parametrlardan foydalanib 
serverdan javobni qanday formatda va kodirovkada olishni taʻkidlash mumkin. Bu 
esa oʻz navbatida HTTP yordamida nafaqat matnli hujjatlarni, har qanday ikkilik 
tizimidagi maʻlumotlarni ham uzatish imkonini beradi. 
HTTP protokolining asosiy kamchiligi matnli axborotni ortiqcha hajmdaligi 
boʻlib, mijoz serverdan olingan javoblarni toʻgʻri ifodalay olishi uchun zarurdir. 
Veb – sahifalarning hajmi katta boʻlganda, ortiqcha katta trafik hosil qilishi 
mumkin. Undan tashqari protokol holatini saqlashning mexanizmidan toʻliq 
mahrum, bu esa Veb – sahifalar boʻyicha bitta HTTP yordamida harakat qilishga 
imkon bermaydi. Shu sababli HTTP protokol bilan birgalikda foydalanuvchi 
brauzerlar bilan ishlash zarur. 
 
SNMP protokoli 
SNMP konsepsiyasining asosiy maqsadini quyidagilar tashkil etadi:
- uncha qimmat boʻlmagan agent boshqarish dasturiy taʻminotini saqlash

---

141 
- 
internet 
resurslaridan 
foydalanishda 
toʻla 
darajada 
masofadan 
boshqarishning funksiyalarini qoʻllab-quvvatlash.
- SNMP arxitekturalari xususiyatlarini kengaytirish.
- SNMP arxitekturalarini oʻziga xos host-mashina va shlyuz turiga bogʻliq 
boʻlmagan holda saqlash.
SNMP protokolini loyihalashtirish AQShning bir nechta universitetlari va 
laboratoriyalarida ilmiy tadqiqot ishlaridan boshlandi. SNMP protokolining 
birtnchi dasturiy maxsuloti 1988 yilning oxirida bir nechta internetni (Cisco, 
Advanced Computer Corporation i Proteon) takomillashtiruvchi firmalarda 
tayorlandi. Shundan buyon deyarli hamma internet mahsulini yetgazib beruvchilar 
takomillashdi va SNMP mahsulotlarini sota boshladi. 
Protokol arxitekturasi oldin qoʻllanilgan, 1987 yilda yaratilgan shlyuzlarni 
boshqarishning sodda protokoli(SGMP) bilan bogʻlangan. SGMP SNMP uchun 
asos boʻlib xizmat qilsada, u faqat shlyuzlarni nazorat qilish uchun moʻljallangan.
SNMP protokolining administrativ aloqasi 6.4-rasmda tasvirlangan. SNMP 
arxitekturasida bir qator atamalardan foydalaniladi. Tarmoqni boshqarish 
markazida joylashgan obyektlar va tarmoq elementlari SNMP protokolidan 
foydalanib bir biri bilan aloqa qiladi. Bu obyektlar SNMP ilovalari obyektlari 
deyiladi (SNMP application entities).
6.4-rasm. SNMP protokoli administrativ aloqasi