O’zbekiston Respublikasi Oliy va O’rta maxsus ta’lim vazirligi Jizzax viloyat kasbiy ta’limni rivojlantirish va muvofiqlashtirish hududiy boshqarmasi

xususiyatlarining o‘zgarishi
Kauchuk molekulasida mustahkam bo‘lmagan bog‘lanishlar
borligi tufayli havodagi kislorod xona haroratida ham polimer bilan
reaksiyaga kirishib, uning eskirishiga sabab bo‘ladi. Shuning
uchun vaqt o‘tishi bilan rezina o‘z xossalarini yo‘qotadi, mo‘rt
bo‘lib qoladi va buyumlarda yoriqlar paydo bo‘ladi. Eskirish jarayoni
issiqlik ta’sirida, yorug‘likda, kislotada, ishqor, neft mahsulotlari
ta’sirida tezlashadi.
Kauchuk va vulkanizatlar, barcha to‘yinmagan birikmalar kabi,
turli xil kimyoviy o‘zgarishlarga moyil bo‘ladi. Rezina buyumlar
ishlatish va saqlash jarayonida uzluksiz ravishda oksidlanadi.
Buning natijasida rezinalarning kimyoviy, fizikaviy va mexanik
xususiyatlari o‘zgaradi. Faqat ebonit kauchuk makromolekulalariga
muayyan miqdorda oltingugurtni biriktirishi natijasida to‘la
to‘yingan birikmaga aylanadi. Uzoq muddat oksidlanish jarayonida
rezinadagi barcha o‘zgarishlar majmuyiga rezinaning eskirishi
deyiladi.
Eskirish murakkab ko‘p bosqichli o‘zgarish jarayoni bo‘lib,
bunda ma’lum bosqichlarda rezinaning elastikligi, yemirilishga
qarshi turg‘unligi va mustahkamligi sezilarli darajada kamayadi.
Boshqacha aytganda, vaqt o‘tishi bilan rezina buyumlarning ish
qobiliyati, shuning bilan birga, avtomobilni ishlatish ishonchliligi
kamayadi. Rezinaning eskirishidagi vujudga keladigan o‘zgarishlar
jumlasiga rezina elastikligi yo‘qolishining tiklanmasligi kiradi.
Natijada rezina yuqori darajadagi mo‘rtlik xususiyatiga ega
bo‘lib qoladi, buning natijasida uning sirtqi qatlamlarida asta-sekin
chuqurlashadigan
yoriqlar paydo bo‘ladi va oqibat-natijada buyum
to‘la ishdan chiqadi.
10. 7. Rezinalar xususiyatlarining suyuqliklar