O’zbekiston Respublikasi Oliy va O’rta maxsus ta’lim vazirligi Jizzax viloyat kasbiy ta’limni rivojlantirish va muvofiqlashtirish hududiy boshqarmasi

Oltingugurtli birikmalar. Dvigatel detallarining korrozion
yeyilishiga yuqorida aytib o‘tilgan omillardan tashqari, yonilg‘idagi
aktivmas oltingugurtli birikmalarning umumiy miqdori ham
ancha ta’sir ko‘rsatadi. Oltingugurt birikmalari benzinning korroziyaga
moyilligini oshiradi. Shuning uchun ham benzinda oltingugurt
birikmalari bo‘lmasligi kerak. Bu birikmalarning aktivligi mis
plastinkada sinash yo‘li bilan aniqlanadi. Buning uchun tozalangan
va yaltiratilgan mis plastinka tekshirilayotgan yonilg‘i solingan
probirkaga solinadi va suvli idishda 3 soat davomida 50°C haroratda
qizdiriladi. Keyin plastinka yuviladi. Agar plastinkada qora,
to‘q jigarrang yoki sariq iz qolgan bo‘lsa, bu yonilg‘i tarkibida aktiv
oltingugurt birikmalari borligini ko‘rsatadi. Yonilg‘ida bu birikmalarning
miqdori qanchalik ko‘p bo‘lsa, korroziyalanish shunchalik
kuchli va uning ta’sirida dvigatel detallarining yeyilishi tezroq
bo‘ladi (2. 11- rasm).
Bunday yonilg‘i ishlatilganida, dvigatel detallarining yeyilish
tezligi ortishi va qurum hosil bo‘lishi jadallashib, dvigatelning quvvati
va tejamkorligi keskin pasayadi. Jumladan, tarkibida 0,15 foiz
oltingugurt bo‘lgan yonilg‘ida dvigatel 150 soat ishlaganida quvvati
10,5 foizga kamaygan bo‘lsa, 0,733 foizli oltingugurtli yonilg‘ida
esa 28 foizga kamayadi. Bunda yonilg‘ining solishtirma sarfi mos
ravishda 12,2 va 36 foizga oshadi.
Avtomobil yonilg‘ilari tarkibidagi oltingugurt miqdori 0,10–
0,12 foizdan ortmasligi lozim. Yonilg‘ida oltingugurt miqdori
0,2 foizdan 0,5 foizgacha ko‘payganida yeyilish 25–30 foizgacha
ortadi. Agar yonilg‘i tarkibidagi oltingugurt miqdori 1,0 foizga yetsa,
yeyilish ikki barobar tezlashadi.
2. 10. Benzin tarkibidagi mexanik aralashmalar